Ken de codes; hoe apen elkaar vlooien - Column DFT 24 augustus
Het probleem als je een andere huidskleur hebt, homo bent, vrouw in een mannenomgeving, taalwonder op en beta-lab, een handicap of chronische ziekte hebt, Drenth in Limburg of Katholiek op Urk bent, kan je te lijf gaan met beleidsplannen, institutionele hervormingen, demonstraties of quota. Zelf geloof ik dat de grootste angel van uitsluiting zit in het subtiele spel van het niet meekomen met sociale codes. Apen vlooien elkaar. Een groep apen vindt een aap met blauw haar vreemd, en gooit die het liefste van de apenrots. Om dat te voorkomen moet je het over kleine subtiele dingetjes hebben.
Mijn kinderen zaten op een alleraardigst schooltje in Bilthoven-Noord. Een soort Gooi, maar dan met nog wat meer oud geld. Op zich ging alles en iedereen heel gezellig met elkaar om. Mijn partner en ik zijn mondain en hoogopgeleid, redden ons prima in een 5-sterren restaurant, praten ABN, zien er leuk uit, kids droegen schattige Oilily jurkjes en polootjes en we hebben een bovenmodaal inkomen. Gezelligheid alom en de borrel uitnodigingen vlogen om de oren. En toch... werden we ons na een paar maanden gewaar van een subtiele sociale grens. De échte feestjes waren exclusief voor een groep die met één hand een zijden sjaaltje recht kan strikken. Die op een maandagochtend achteloos alle speeltoestellen op het schoolpleintje laat vervangen voor mooiere. Die van de schooldirecteur een weekje vrij krijgt voor de Grand Prix in Monaco. Het ging om kleine, subtiele codes die we niet snapten en waarmee we niet geboren waren. We begrepen, dat we nooit op dezelfde manier als Annegien al nippend aan de rosé, zonder enig schuldgevoel, onze voeten zouden kunnen optrekken als de huishoudelijke hulp langs kwam met de stofzuiger.
Zelf doe ik ook aan uitsluiting. In mijn jonge jaren was ik actief in gay Amsterdam. Een van de leukste underground events was 'zeilschool de Betty's'. Betty's weken waren één groot genot van zon, zeilen, maar ook vooral heel veel meligheid en foute grappen. Natuurlijk was 90% van de dames lesbisch en er werd dan ook enorm geflirt, gezoend en van slaapzak gewisseld. Het leukste waren de verdwaalde hetero dames die door hun man in volledige naïviteit op dameszeilkamp waren gestuurd, zodat ze eindelijk ook het roer van de gezinsboot goed konden besturen. Totale ontreddering als ze door manlief waren afgezet en merkten in welk Sodom en Gomorra ze terecht waren gekomen. Sommigen wilden nooit meer weg, andere keerden met een migraineaanval na drie dagen huiswaarts.
Echte inclusie zit hem in het bespreekbaar maken van die heel kleine subtiele codes. En met elkaar bedenken of die leuk en oké zijn of dat je ze aanpast als je echt meer vrouwen, mensen met een kleurtje, homo's, ouderen, jongeren, apen met blauw haar wilt opnemen in je groep. En hoe je nieuwkomers de codes leert. Dat lukt vaak het beste met humor. Daarmee maak je die kleine codes zichtbaarder. Vervolgens is de vraag wie zich aanpast aan wie; kunnen de apen een aap met blauw haar aan en mag die meespelen op de rots of moet de aap zijn haar verven? Echte inclusie is hard werken. Vraagt om minutieuze precisie en het microscopisch afpellen van gewoontes en codes. Quota, beleidsplannen en grote-stappen-snel-thuis-beleid getuigen van luiheid.
