Volwassen kinderen die hun ouders financieel steunen

Dit is geen kwantitatief onderzoek met grote data-analyse. Ik kan dan ook niks zeggen over omvang van kinderen die hun ouders financieel steunen of iets zeggen over percentages van beleving daarbij. Het zou interessant zijn om daar vervolgonderzoek naar te doen, vanuit antropologie en psychologisch perspectief. Impact op welbevinden en mentale gezondheid van ouders en kinderen bijvoorbeeld. Dit onderzoek is kleinschalig en beperkt van opzet. Via mijn netwerk en social media heb ik kinderen die hun ouders financieel steunen opgeroepen ervaringsverhalen te delen aan de hand van zes thema's:

• aard en omvang van de ondersteuning
• praktische belemmeringen
• beleving en emoties
• familieverhoudingen
• motivatie, cultuur, geloof
• openheid en schaamte 

De zes thema's zette ik uit op social media en in mijn netwerk, door middel van een topiclijst met twaalf open vragen, die veel ruimte voor aanvulling boden. Ik ben overstelpt met reacties en verhalen. Het raakte mij dat die steevast begonnen met de oproep om vooral anoniem te kunnen blijven en prudent met gegevens om te gaan en nergens een naam te vermelden; de angst iets verkeerds te doen en de schaamte zijn onmiskenbaar groot. Dat sterkte me in de overtuiging van het belang om dit onderwerp te agenderen en te onderzoeken. Met enkele respondenten heb ik een aanvullend diepte-interview gevoerd. Ook hebben enkele ouders hun verhaal gedeeld hoe het was om geld te ontvangen van hun kinderen.

Per thema heb ik de resultaten geclusterd. Ik koppel hier de grote lijn als resultaten terug. Daarbij zal ik, zoals antropologen dat doen, microstory's toevoegen om de ervaringsverhalen meer tot de verbeelding te laten spreken. De verhalen maak ik, juist vanwege de gevoeligheid van het thema, onherkenbaar en los van naam en demografische gegevens. Elk thema zal ik verrijken en duiden met een korte theoretische onderbouwing vanuit de antropologie. De volgende antropologische thema's passeren daarbij de revue: reciprociteit, verwantschap, wees jezelf en pas je aan, broederschap, gender, culturele ordening, religiositeit, schaamte en taboe. Aan het einde van dit onderzoek zal ik een advies geven op basis van de resultaten.

Aard en omvang van de ondersteuning
De aard en omvang waarin kinderen ouders financieel ondersteunen is verschillend. De hoogte van het bedrag van de financiële ondersteuning verschilt erg. Van een krantenabonnement en vakantie, tot duizenden euro’s' per maand of de aanschaf van een huis. De steun begint vaak bij een verandering in woonsituatie, overlijden van een van de ouders, of door een plotselinge ontdekking van de armoede van de ouders. Sommige kinderen ondersteunen hun ouders la lang, vanaf het moment dat ze zelf geld zijn gaan verdienen. Vaak is het zo, dat als de steun eenmaal wordt ingezet, dat ook zo blijft en niet meer stopgezet wordt. Voor sommige kinderen is de financiële steun moeilijk op te brengen, ook veel kinderen kunnen het maandelijkse bedrag goed missen.

Praktische belemmeringen
Angst voor consequenties vanuit uitkerende instanties of de belastingdienst zijn allesbepalend als het om dit thema gaat. De reden om niet te spreken met familie en vrienden over de financiële steun, is dat kinderen en ouders bang zijn dat dat negatieve gevolgen heeft. Die geheimhouding heeft meer isolatie en schaamte tot gevolg. Veel kinderen zijn verbolgen over het lage bedrag dat ze jaarlijks aan ouders mogen schenken. Ze vinden het bizar dat ze eigenlijk de samenleving helpen en ouders uit de bijstand houden of zorgen dat ze niet op straat komen te staan, maar dat dat dan eigenlijk niet mag. Ook is er soms verdriet om het feit dat in een rijk land als Nederland ouderen niet kunnen rondkomen van een pensioen of AOW-uitkering. Sommige regels en belastingjurisprudentie is onduidelijk. Zoals de vraag of je nu wel of niet een huis mag kopen en je ouders daarin mag laten wonen. Kinderen zijn creatief in het omgaan met de praktische belemmeringen. Er wordt veel hulp verstrekt in de vorm van het aanschaffen van eten, elektrische apparaten of kleding. Geld wordt dikwijls contant gegeven. Soms worden spullen in het land van herkomst gekocht, of wordt daar meebetaald aan een huis.

Beleving en emoties
Als er sprake is van financiële steun aan ouders door hun kinderen brengt dat veel emoties met zich mee. Of dat negatieve- of positieve emoties zijn hangt van een aantal factoren af. Dikwijls wordt er een diepere band, trots en liefde in het geven en krijgen ervaren. Kinderen zijn blij dit te kunnen doen. Er zijn ook ouders en kinderen met negatieve emoties. Schaamte van de ouders, druk en verplichtingsgevoel van kinderen, boosheid over de situatie. Als er ook andere problemen spelen tussen ouders en kinderen, oude pijn, verslavingsproblematiek, onverantwoord bestedingsgedrag, psychiatrische problematiek, dan wordt de financiële steun als meer belastend ervaren.

Familieverhoudingen
Familieverhoudingen kunnen beïnvloed worden door de financiële steun. Soms worden verwantschapsbanden verdiept. De steun is een teken dat je elkaar helpt als familie. In sommige culturen wordt dit ook actief benoemd, wat bijdraagt aan die bewustwording. Familieverhoudingen kunnen ook onder druk komen te staan. Een belangrijk onderwerp is de relatie met broers en zussen. Waar de steun gedeeld kan worden, zowel de financiële component als andere vormen van mantelzorg, zijn er minder spanningen, dan als slechts een broer of zus de zorg draagt of bijvoorbeeld de vrouwen wel en de mannen niet. Wat ook belangrijk is, is het gevoel van support van de eigen partner van degene die het geld geeft. Als die daarachter staat, wordt de steun als positiever ervaren.

Motivatie, cultuur, geloof
Er zijn veel redenen en overtuigingen van kinderen om hun ouders financieel te ondersteunen. Sommige motiverende redenen voelen prettig aan, andere niet. Slechts zelden voert er één motief de boventoon, vaker is dat een combinatie. Opvallend is, dat kinderen met een positief geformuleerde motivatie en kinderen bij wie het in de cultuur of geloofsgemeenschap 'normaal' is dat kinderen hun ouders financieel steunen, er minder emotionele worsteling en schaamte bestaat, dan bij kinderen die handelen uit plichtsgevoel of sociale druk. Het verlenen van steun wordt vaker gedeeld als gespreksonderwerp met vrienden als de motivatie positief is, of cultureel is ingebed. Er is er vaker een taboe als de steun als een verplichting aanvoelt. Opvallend is de grotere openheid onder mensen met een migratie- of bi-culturele achtergrond over dit thema. Grappig is dat ook kinderen met een mono-culturele Nederlandse achtergrond het vaak fijn vinden om hun ervaringen uit te wisselen met bi-culturele vrienden, omdat ze in 'eigen' subculturele kring weinig support ervaren.

Openheid en schaamte
Bij de respondenten zijn er een heleboel mensen die er niet zo veel over praten, buiten de directe gezins- of familiecirkel. Soms uit schaamt, of om de ouders te beschermen die zich schamen, soms uit angst voor een uitkerende instantie of de belastingdienst. Als mensen uit een cultuur komen waarin armoede minder een taboe is, of waar het geven van financiële steun als religieuze plicht of morele deugd wordt gezien is er meer openheid en minder stress rondom de afhankelijkheidsrelatie.