De Nederlandse zoektocht naar het nieuwe normaal

Een groots onderzoek is afgerond. Het Gilde van Polder-Antropologen bracht de culturele landkaart van Nederland in beeld, nu de tijd van ‘het nieuwe normaal’ lijkt aangebroken. Een onderzoeksteam van zestig antropologen heeft veldwerk verricht naar veranderingen in onze omgangsvormen, nadat corona ons dwong om eeuwenoude sociale codes op te schorten. Zijn we al bereid om onze gebruiken en rituelen op te geven? En welke alternatieven zijn er in de maak? Het onderzoek richt zich vooral op ouders en onderwijsgevenden die voor de vraag staan hoe zij een toekomstige generatie voorbereiden op de samenleving van ‘het nieuwe normaal’. En op de belevingswereld van kinderen. Hoe gaan zij om met corona en wat vinden ze nu eigenlijk 'normaal’? We hebben een rapport gemaakt voor volwassenen én voor kinderen. Met lesmateriaal en een ouder / docentenhandleiding erbij.

Download hier het rapport om alle resultaten uitgewerkt te lezen.

Download hier het persbericht.

Download hier het rapport voor kinderen

Download hier de praatplaat voor kinderen digitale versie

Download hier de praatplaat voor kinderen print versie

Download hier gesprekskaartjes voor kinderen

Download hier de ouder / docentenhandleiding bij het kinderrapport en lesmateriaal

Ga hier naar alle korte en langere docu’s over het onderzoek

De onderzoeksvraag: dragen we het nieuw normaal al over?

“Een half jaar geleden vonden we iemand onbeleefd die weigerde om anderen een hand te geven. Dat stond haaks op onze Nederlandse omgangsvormen. Nu zouden we het smakeloos vinden wanneer een ander met uitgestoken hand op ons afkomt. Het taboe van gisteren is vandaag opeens de sociale norm geworden”, zegt onderzoeksleider dr. Danielle Braun. Ook het dragen van een mondkapje was tot voor kort voorbehouden aan Aziatische toeristen die door de meeste Nederlanders meewarig werden aangekeken. “Iemand ‘van ons’ die vroeger een mondkapje droeg, zouden we hebben doorverwezen naar een psychiater om te worden behandeld wegens smetvrees. Ook het politieke debat over gezichtsbedekkende kleding hing samen met de eeuwenoude conventie dat je elkaar met ‘open vizier’ tegemoet treedt. Al die ongeschreven codes zijn door corona gekanteld. Ik was bloednieuwsgierig of we nu al in het nieuwe normaal zijn beland. De manier om dat te weten te komen, is om te onderzoeken welke normen, waarden en omgangsvormen we overdragen aan onze kinderen. En te horen wat zij nu normaal vinden. Spelen ze coronaspelletjes als 'tikkie, jij hebt het?”

Om te onderzoeken welke (nieuwe) sociale omgangsvormen kans maken om vast onderdeel te worden van de Nederlandse cultuur, richtten de Polder-Antropologen zich in eerste instantie op ouders, onderwijsgevenden en kinderen. Dr. Danielle Braun: “Jonge gezinnen en basisscholen zijn de culturele kraamkamers van het ‘nieuwe normaal’. Daar worden de keuzes gemaakt die beslissend zullen zijn voor de wijze waarop wij in de toekomst met elkaar omgaan. Leren wij onze kinderen nog dat het beleefd is om bij een begroeting altijd een hand te geven, ook van een onbekende, of zoeken ouders en onderwijzers naar nieuwe normen en vormen rond een begroeting? Wat gebeurt er met de ‘hug’, die onder jongeren inmiddels gemeengoed is geworden? Wat doen we met onze angst voor corona? Zijn kinderen optimistisch over hun toekomst? Braun was benieuwd welke normen en waarden we nu aan het doorgeven zijn. Die nieuwsgierigheid liep uit de hand; er ontstond een groots onderzoek, uitgevoerd door 60 polderantropologen.

Participerend onderzoek

Dr. Danielle Braun: “Antropologen hebben geleerd dat blijvende cultuurverandering begint wanneer mensen hun gedrag op nieuwkomers in de gemeenschap overdragen. Dat kunnen kinderen zijn maar bijvoorbeeld ook nieuwe collega’s in een organisatie.” Met het veldwerk dat de onderzoekers de komende tijd doen, wordt voor het eerst in beeld gebracht welke veranderingen corona op sociaal-cultureel gebied teweeg brengt. “In de antropologie ligt het accent vanouds op kwalitatieve methoden en participerend onderzoek. Daarom houden we geen enquêtes op afstand maar gaan we echt kijken naar de manier waarop mensen zich (anders) gedragen en luisteren we naar de verhalen die mensen zelf vertellen”, aldus Braun.

Het onderzoek

Een brigade van 60 antropologen overspoelde Nederland. Coronaproof, op 1,5 meter observerend en met veilige interviews, deels online. De polderantropologen werkten met kwalitatief antropologisch onderzoek, diepte-interviews en observaties. Dat levert veel meer diepe gegevens op dan een simpel enquete. Ze interviewden, observeerden bij scholen, in winkels en sportclubs en filmden. Ouders, onderwijzers en begeleiders en kinderen zelf. Nog nooit is er zulk grootschalig antropologisch onderzoek gedaan in Nederland. In drie weken verzamelden de polderantropologen een enorme schatkist aan data. Er zijn 232 interviews afgenomen, 72 observatie verslagen gemaakt en 65 filminterviews opgenomen. De polderantropologen maakten gebruik van traditionele antropologische onderzoeksmethodiek en geavanceerde invoer- en verwerkinsgtools, ontworpen door drs. ing Colinda de Beer. Dr. Danielle Braun en een team van analysten, Marijke Dieleman, drs. Arne Stoffer, Yvonne Logt, Indi Braun verwerkten de resultaten. Visueel antropoloog Silke van Diemen Msc, universitair docent aan de Universiteit Leiden, verwerkte het filmisch materiaal. De data zijn verwerkt tot artikelen, een vijftal filmdocu's en social media ‘Corona-Journaaltjes'. Prachtige citaten, microstories, filmpjes van ouders en hun kinderen, én een aantal grafieken met opvallende uitkomsten zagen het daglicht.

Gilde van Polder-Antropologen

Het Gilde van Polder-Antropologen is onderdeel van de De Academie voor Organisatiecultuur, Academische kennisorganisatie en opleidingsinstituut voor corporate antropologen in Nederland. Deze stroming binnen de antropologie richt zich op het ondersteunen van cultuur- en organisatieveranderingen binnen bedrijven en instellingen vanuit antropologisch wetenschappelijk kader. Dit vakgebied is in Nederland geïntroduceerd door onderzoeksleider dr. Danielle Braun, eerst aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en daarna vanuit de Academie voor Organisatiecultuur. In deze coronatijd vond zij het de hoogste tijd om zich met antropologische onderzoekstechnieken en kennis van gedrag op het eigen polderland te richten; omdat het daar spannend genoeg is. De Polder-Antropologen trekken regelmatig met onderzoeken als deze ten velde. Alle Polder-Antropologen hebben een academische opleiding antropologie gevolgd of de met MBA vergelijkbare studie corporate antropologie.

Resultaten in highlights

Hieronder volgen de meest opmerkelijke resultaten. Voor de uitwerking en pakkende citaten en microstories verwijzen we naar het rapport.

We passen onze omgangsvormen al aan; ongeveer 30% van de mensen draagt echt al nieuwe omgangsvormen over aan kinderen; de Aanpassers. We kunnen verwachten dat een aantal van deze nieuwe omgangsvormen blijvend zal zijn. Daarnaast noemt ruim 50% zichzelf een Realist; die passen een beetje mopperend aan en hopen dat de wereld straks weer de oude is. Kinderen pakken die aanpassingen snel en adaptief op. Zo'n 20% van de mensen houdt corona helemaal bij kinderen weg of is echt (zeer) bezorgd over de pandemie.
Natuurlijk kunnen we niet helemaal voorspellen wat er gebeurt als er een vaccin is. Maar op basis van wat we nu zien vanuit antropologische kennis over cultuurvorming, kunnen we concluderen dat er al wezenlijke veranderingen hebben plaatsgevonden.

Wat blijft en wat verdwijnt: handen geven verdwijnt en de drie zoenen zeker. Oma's en opa's knuffelen blijven we doen. Kinderen zijn zelfstandiger op school en sport; ouders gaan definitief de school en het zwembad uit. Winkelen gaan we nog meer online doen. Kerken zullen ook in de toekomst online blijven streamen. Verre reizen en vliegen worden minder vanzelfsprekend. Vieren willen we graag weer gaan doen; we zullen wel creatiever zijn in de vorm. Werk en privé gaan meer in elkaar over lopen. Balans wordt belangrijker. Het grote moeten en presteren willen we niet meer, ook al verdienen we dan wat minder. Meer dan de helft van ouders en kinderen denkt dat er altijd virussen zullen blijven komen en gaan en dat we met pandemieën zullen moeten leren leven. Het nieuwe normaal doet stap voor stap haar intreden.

Download hier het rapport om alle resultaten uitgewerkt te lezen.

Download hier het persbericht.

Contact:

Danielle Braun is beschikbaar voor toelichting in media. Indien gewenst kan gekoppeld aan een interview, gebruik worden gemaakt van het beeldmateriaal van erg hoogwaardige kwaliteit.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met onderzoeksleider dr. Danielle Braun, Antropoloog des Vaderlands, directeur Academie voor Organisatiecultuur, via 06 55825260 (secretariaat Marijke Dieleman 06 24719488), Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.