Verbazing en verwondering - Interview Danielle Braun in de Zij aan Zij over homo-emancipatie juli 2023

Verbazing en verwondering

'Mensen zijn een beetje in de war.' Ik sprak antropoloog Dr. Daniëlle Braun, over een LHBTIQ+ community die sterk in beweging is en ook steeds vaker van verschillende kanten wordt aangevallen.

CvW

Dr. Daniëlle Braun is corporate antropoloog, spreker, boardroom-begeleider, columnist en auteur van 'De Corporate Tribe' 'Da's Gek' 'Building Tribes' 'Tribaal Kantoorgedoe' en 'Patronen', directeur van de Academie voor Organisatiecultuur en topspreker en begeleider van boards bij cultuurverandering en directieontwikkeling. Ik sprak haar over een LHBTIQ+ community die sterk in beweging is en ook steeds vaker van verschillende kanten wordt aangevallen.

Je column over 'de toenemende hetze tegen de regenboogvlag' raakte me. Ik zie ook in de maatschappij dat de tolerantie naar LHBTIQ+ verslechtert. Daar maak ik me zorgen om.

'Ik had iets over Rikkie Kollé gepost, de transvrouw die de Miss Nederland verkiezing heeft gewonnen. Wat een bagger kreeg ik over me heen, niet normaal. Gelukkig zijn er ook veel mensen die het mooi vinden en liken dus er is wel evenwicht, maar het is heftig wat mensen allemaal denken te kunnen uitroepen.'

Zie je daar verandering in komen?

'Mensen zijn een beetje in de war, maken zich zorgen over de toekomst. Niet alleen in Nederland maar ook in de landen om ons heen. Dat we 'terug moeten naar de oude, conservatieve normen' is de strekking of tendens waar mensen, die een beetje buiten de hokjes willen denken of leven, tegen moeten strijden. Het lijkt een reactie op 'meer tolerantie', ik denk dat het altijd een op- en neergaande beweging is. Als je ons leven nu vergelijkt met homo's of transgenders 50 jaar geleden, dan is er natuurlijk veel verbeterd. Voor sommige mensen gaat het 'te ver', dan komt er weer zo'n conservatieve trek. We zullen nooit een meerderheid worden, misschien moeten we accepteren dat we nooit 100% gelijk zullen zijn. We moeten eraan blijven werken. En moed houden: We blijven altijd een beetje bijzonder. Alleen als we niks doen, dan gaan we achteruit.'

De LHBTIQ+ community kan zelf ook iets toxisch hebben, dat benoem je ook in je column. Dat we zelf ook gaan roepen dat we niks met de regenboogvlag hebben. Kun je daar iets meer over zeggen?

'Binnen de queerbeweging zijn clubjes die leven naar het adagium: 'We moeten ook niet zo opvallend doen!' En dat bijvoorbeeld je identificeren met de transbeweging negatief effect heeft. 'Al die extravagantie, daar wil ik niet bij horen. Ik ben gewoon een 'om zes uur eten' homo' – prima natuurlijk. Maar het is zaak dat we elkaar, onszelf eerst accepteren voordat we verwachten dat een ander dat doet. Als we vergeten dat juist die extraverte mensen voor onze rechten hebben gevochten en dat nog steeds doen, doen we onszelf ook een beetje tekort. Je kunt zeggen: 'Ik vind het zelf niet leuk om met gekleurde regenboogharen ergens rond te wapperen' en dat is prima. Besef dat het ook mensen zijn die voor jouw rechten aan het strijden zijn. En dat je ze niet hoeft te supporten maar ze afvallen, dat vind ik te gemakkelijk.'

In de Utrechtse wijk Ondiep had een homostel een regenboogvlag opgehangen. Nadat die is verbrand heeft de hele wijk- ook de heterostellen- als reactie ook een regenboogvlag opgehangen. Wat vind je van zulke acties?

'Prachtig! Er gaat ook absoluut veel goed. Dat is dan weer heel hartverwarmend. Ik geef lezingen en masterclasses over diversiteit in het onderwijs en ik kom op veel scholen. Vooral buiten de randstad zie ik leerlingen die niet meer over de regenboogtrap willen lopen of het gedoe vinden dat ze zoveel voorlichting krijgen en zeggen: 'Ik vind homo's prima, maar ik heb geen zin om daar de hele dag mee bezig te zijn.' Of dat betekent dat de tolerantie voor homoseksualiteit afneemt of dat de tolerantie voor homo activisme afneemt is moeilijk te zeggen. Het is ingewikkeld te toetsen als mensen zeggen dat ze het 'allemaal prima' vinden, maar niet de hele dag 'in my face', alsof er een soort grens aan zichtbaarheid is. Je mag wel zichtbaar zijn maar niet TE. Ik merk dat homo's dat ook zelf hebben; 'Misschien moet ik niet zo opvallend doen'.'

Kun jij van nature zo goed waarnemen of heb je dat geleerd door jarenlange werkervaring?

'Dat is een leuke vraag! Beetje kip-ei... Ja, ik denk wel dat ik een soort aanleg heb. Ik zeg altijd: Ik ben als antropoloog geboren. Ik was ook wel een beetje buitenstaander. Ik vond het leuker om op een familiefeestje te kijken hoe iedereen met elkaar omgaat dan heel actief mee te doen. Ik houd van observeren. Ik fotografeer ook graag. Ik zie veel en tegelijkertijd is het een ambacht en een vak. Je leert in je antropologiestudie heel goed waarnemen en duiden wat je ziet zonder daar te snel een oordeel over te hebben, heel goed vragen te stellen. Dus dat is ook iets waar ik ook wel beter in ben geworden door mijn studie en mijn werk.'

Welke voldoening haal jij uit je vak?

'Antropologie gaat volgens mij altijd over meervoudig kijken en in de schoenen van de ander gaan staan. Dus de vraag te stellen: 'Hoe is het om jou te zijn?' En of dat nu is als je op reis gaat naar een ander land en je benieuwd bent naar hoe mensen daar leven, of als je in een bedrijf kijkt naar hoe het is om op een afdeling te werken; het gaat altijd over meerderheid/minderheidsgroepen. Antropologie heeft voor mij de schoonheid van je altijd blijven verbazen, verwonderen en vragen stellen in plaats van je oordeel geven. En altijd zien dat er meer kanten aan een gesprek zijn of aan een mening.'

'Ik probeer mij daarom ook in te leven in vragen als: 'Waar zit nu de angst van mensen over het op de schop gooien van genderrollen?' Bijvoorbeeld dat het ook wel verwarrend en ingewikkeld wordt voor jonge mensen. En daar kan ik me ook wel in verplaatsen. Ik vind het mooie van antropologie dat je altijd vragen stelt. Wat als je op een andere plek op de wereld of met een ander perspectief bent geboren? Het is maar toevallig dat jij en ik vinden wat we vinden. Als je ergens anders was geboren, vond je wat anders. En verder is het ontzettend leuk om de wereld over te reizen en de wijsheid van volken overal op de wereld te vertalen naar hier.'

'Wij doen bijvoorbeeld heel ingewikkeld over man-vrouw en transgender rechten en rollen, dat vind ik heel boeiend. Het feit dat wij een transman of vrouw 'trans' noemen, betekent dat we er niet een echte naam voor hebben. Dus het woord 'trans' geeft aan dat je iets tussen man en vrouw in moet noemen. Terwijl je bijvoorbeeld in Thailand wel tien namen hebt voor verschillende genderrollen. Dus je kunt er heel erg vrouwelijk, meisjesachtig uitzien en dat heeft een andere naam dan een beetje stoere vrouw. Van oudsher heb je daar tien categorieën van gender en daar heb je dus het woord 'trans' ook helemaal niet nodig, want daar is het volstrekt normaal en ook dus opgenomen in de taal dat je gradaties aan mannelijkheid en vrouwelijkheid hebt, van alles ertussenin.'

'Dat vind ik leuk van antropologie: Dat je ziet dat wat jij hebt bedacht om te gaan met gedrag of verschijnselen in samenleving, vaak ook maar bedacht is en dat je het ook anders kan. Daar kunnen we zoveel van leren.'

Ik las over een 'antropologische gender theorie', kun je daar wat meer over vertellen?

'Man-vrouw zijn is een heel sterk biologisch gegeven. In elke samenleving wordt toch als eerste gekeken of het een mannetje of een vrouwtje is als er een kindje wordt geboren. Dat is gewoon wat we doen. Alleen hoe je daar vervolgens met omgaat, dat is in elke samenleving verschillend. Dus de biologische verschillen zijn een feit -terwijl we weten dat ook biologisch er ook nog van alles tussenin mogelijk is. Maar hoe je er vervolgens mee omgaat, dat is wat de samenleving met elkaar in de loop van de eeuwen tijd heeft geconstrueerd.'

'Elke cultuur, elk groepje mensen, elke organisatie stelt de vraag: er zijn mannen, vrouwen en die zijn deels verschillend. Hoe gaan we daarmee om? Dat is een vraag die elk volk heeft. En hoe gaan we om met seksualiteit en met seksuele voorkeur? En wat doen we dan met mensen die afwijken of die in de minderheid zijn? Maken we die dood of beschermen we die of zeggen we: 'Het is oké?' Ik vind het enorm boeiend om te kijken hoe iedere samenleving andere antwoorden op die, best wel lastige, vragen vindt.'

'Ik ben blij dat we leven in een land waarin we waarin het antwoord op die vraag tot nu toe, en dat is natuurlijk ook nog maar kort, tolerantie is en dat zou ik graag zo willen houden. Als antropoloog zeg ik: 'Goh interessant, kan je verschillend doen' en als mezelf, een lesbische vrouw en activist zeg ik 'Nou, ik hoop wel dat Nederland een beetje blijft doen zoals we dat nu de laatste 50 jaar doen!'

In je boek 'Kantoorgedoe' beschrijf je het fenomeen 'Pinkwashing'. Steeds meer bedrijven huren een boot op de Pride en willen graag aansluiten om het feestje mee te vieren. Maar daar blijft het dan bij. Denk je dat pinkwashing niet goed geweest is voor de tolerantie?

'Dat is wat sommige mensen nu zeggen: 'Het is too much! Ik wil niet heel Amsterdam vol homovlaggen hebben hangen. Of dat we allemaal op de Prideboot moeten staan.' Dat is interessant want soms heb je wel een soort overdosis nodig voor acceptatie, maar het geeft ook tegenreactie. Ik snap wel dat sommige hetero's denken: 'Jeetje, het is echt de hele dag om me heen, houd eens op!'

Het commerciële karakter is denk ik ook wat de homo beweging zelf niet zo leuk vindt. Dat Pride is veranderd en dat is natuurlijk best wel moeilijk. Ik weet niet hoe het met jou zit, maar als allerlei heterovrienden zeggen: 'Ik ga naar Pride!' dat ik denk: 'wat goed, wat leuk, wat solidair!' En ook voel ik: 'Rot op, dat is mijn feestje, ga je eigen feestje bouwen!' Het is tegelijkertijd waar.'

'En dan heb je natuurlijk ook altijd voordelen bij een subcultuur of een minderheidsgroep met hun eigen cafés en cultuur. Als dat te veel wordt overgenomen door mainstream bedrijven of horeca, dan voelt dat ook wel een beetje als dat er iets verdwijnt wat mooi is. Maar tegelijkertijd is dat wat je naar streeft. Ik vind dat ook heel moeilijk. Pinkwashing? Super, als grote bedrijven aangeven dat ze openstaan voor LHBTIQ, dat is hartstikke mooi. Maar ik vind het dan wel belangrijk dat ze niet alleen het commerciële- of party-aspect gebruiken maar dat er ook zijn om op te komen tegen geweld en voor echte acceptatie.'

Danielle is zeer actief op de socials. Voor je dagelijkse dosis inspiratie check haar Twitter: @daniellebraunOL, LinkedIn of deze website.