Antropologisch vakantiedoeboek

Als de hangmat verveelt. Het terras alweer een terras is. De wachtrij voor de St. Pieter heel lang is. Je vliegreis nog drie films duurt. Gebruik je tijd dan eens om je antropologische blik te trainen.

Gewoon omdat het leuk is. En die verheffende inzichten kun je na je vakantie weer toepassen op de werkvloer. Het beste antropologische kijken doe je in het diepe besef dat wij mensen tribale wezens zijn onder een dun laagje van anderhalve eeuw industrialisatie en iets langere verlichting. Humor en compassie voor je tribale medemens helpen. Leuker dan een kruiswoordpuzzel: vijf kijk-en-doe-opdrachten voor de zomer.

Territoriumdrift

Wij tribale wezens zijn nogal territoriumdriftig. Konijnen wrijven hun kin langs muurtjes. Apen plassen over elkaar heen om de rots en hun vrouwtjes te markeren. Dat doen wij niet meer. Vinden we te ordinair. Maar stiekem … plassen we wat af. Op de camping markeren we onze plek met waslijntjes, tuinstoelen, tentluifels.

En ken je ze? De mensen die voor dag en dauw opstaan om hun handdoek op de ligstoel van het hotelzwembad te leggen. En dat anderen daar dan weer overheen plassen door de handdoek in een plasje zwembadwater ernaast te leggen.

Irritant: je buurman op een heel lange vliegreis die zijn elleboog steeds óver de armleuning steekt. Zachtjes terugduwen dan maar met je neksteunkussentje.

Het nieuwe werken en kantoortuinen omarmen we met tegenzin en geven stress. Dat komt omdat wij onze territoriumdrift dan niet meer kwijt kunnen op kantoor. Ik durf te stellen dat het vechten om posities en plekken in projecten is toegenomen met de invoering van kantoortuinen.

Piramides

We zijn verlicht. Vrijdenkend. Democratisch. Zelfsturend. En toch … is dat maar een heel dun, nieuw laagje. Als het erop aankomt, zien we altijd en overal de piramidestructuur terug als organiserend concept. Verticale structuur regelen wij mensen nu eenmaal primair in piramidevorm. Met een chief aan de top. Stamhoofden en familieoudsten in het midden. En jagers en verzamelaars daaronder. Magiërs ter ondersteuning.

Ga op vakantie eens op jacht naar organisatievormen. Sla de taakverdeling gade als de barbecue moet worden geregeld in het Portugese familiehuis dat jullie hebben gehuurd. Patriarchaal of matriarchaal? Wie doet het vlees, wie de sla? Overleg bij het ontbijt met inbreng van iedereen, of toch de piramide met een stamhoofd die de boodschappenlijst maakt en de taken verdeelt? In organisaties zien we pogingen om van hiërarchisch naar netcentrisch, zelfsturend, organisch, agile te komen. Kijk bij terugkomst eens door dezelfde bril als op de camping. Lukt het? Of alleen bij rust? En wordt er snel overgeschakeld op de piramide bij crisis of echt grote beslissingen?

Dialoog

Hoe besluiten jullie ’s ochtends wat jullie gaan doen? Is er één iemand die beslist, of gaan jullie de dialoog aan? Het kan … alle stemmen meenemen. Stel je voor: jij en je lief willen graag naar een museum. Puberdochter klaagt en wil niet mee. Ruzie in de tent. Dat kan anders.

Als je goed met elkaar ‘incheckt’ om alle verlangens en belangen bespreekbaar te maken, loopt besluitvorming vaak soepeler. Begin bijvoorbeeld de dag met de vraag: ‘Wat zou iedereen graag willen deze dag?’ Jij wilt het museum. Je partner museum, maar vooral de museumwinkel. Dochter wil ook nog gewoon kunnen chillen bij het zwembad. Zoon wil de volgende dag kunnen uitslapen.

Als je dat goed hebt gehoord van elkaar, kun je een dag samenstellen met niet te lang museum. Beetje vroeg, zodat je op tijd terug bent als het juist druk en gezellig is bij het zwembad. De volgende dag een lui dagje, zodat zoon kan uitslapen en dus vanavond kan stappen. Je partner naar de museumwinkel, terwijl zoon en dochter een ijsje eten op een terras. Oefen met checkins en kampvuurgesprekken bij echt kampvuur. En ga ermee door na je vakantie op kantoor. Alle stemmen horen.

Totems

Mensen overal op de wereld bouwen totems. Winnetoutotems in Noord-Amerika/Canada. Maoribeelden in Nieuw-Zeeland. Enge beelden aan de rand van dorpen in Indonesië om de slechte geesten uit het dorp te jagen.

Landmarks zoals de toren van Pisa, de Shanghai Tower. Verdriet om verloren totems zoals de Notre Dame en de Twin Towers. Maak eens een totem-fotoreportage. En dan niet alleen maar de bekende toeristische attracties.

Vraag in je Franse dorp aan een inwoner wat zijn dorp echt kenmerkt. Informeer als je kampeert bij de boer hoeveel generaties terug de mestput werd gegraven en door wie. Probeer in Thailand echt alle handhoudingen van de Boeddhabeelden te doorgronden en te onthouden.

Totems vertellen verhalen. En als je thuiskomt, ga je gewoon door. Op jacht naar logo’s. Naar trotse trofeeën van sportwedstrijden in brandweerkazernes. Naar de zendmast van KPN waar een soort geheime rites zijn om erin te mogen. Totems vertellen het verhaal van jouw organisatie.

Liefde, seks, afkeer

Je bent op een groepsreis door Vietnam en nee! Alweer laatste plekje in de bus naast die ene vrouw die maar door blijft kletsen over onbenullige dingen die jou echt niet interesseren. Je bent een week in Turkije en wilt eigenlijk liever op excursie naar die opgraving, maar je vrouw is net vriendinnen geworden met een andere leuke Nederlandse en ze gaan samen meedoen met de animatie, giechelend om de leuke Zweedse animatormeneer.

Je dochter lukt het niet om vriendjes te maken, je andere dochter wel, en nu moet jij steeds dolfijntje spelen in het zwembad omdat je dochter niemand heeft om mee te spelen. Je zit op het terras stiekem te genieten van een stel waarvan je weet dat het hun laatste vakantie samen zal zijn, omdat hij als zij naar de wc is snel appt met zijn minnares.

We doen of we kiezen op basis van ratio, van inhoud, dat we onze loopbaan serieus plannen. Maar vaak … worden we ook gedreven door liefde, vriendschap, afkeer of seksuele aantrekkingskracht.

Dat ene project loopt gewoon beter dan het andere omdat het klikt tussen de leden van de werkgroep. Je was helemaal een rising star in jouw organisatie tot je een nieuwe manager kreeg met wie het vanaf dag één niet klikte.

Als je je erg verveelt in die hangmat: maak eens een sociogram van je reisgezelschap of medetourdeelnemers. Wie vindt wie aardig? Wie hoort bij de ingroup en wie niet? Waar wordt geflirt? Wie houdt wie de hand boven het hoofd? Wie helpt wie de berg op als het te heet en zwaar is? En als je dan toch bezig bent, maak er dan ook een voor kantoor. Op relatie en eens niet op inhoud.

Safe travels!