Zelfbeschikking - voorbij de symboolpolitiek - Column DFT 7 december 2020
Danseres
Op social media circuleert een ontroerend filmpje van oud ballerina Marta González. Vorig jaar overleed ze op hoge leeftijd aan de ziekte Alzheimer. Vlak voor haar dood bewees ze hoe magisch en krachtig muziek is. In haar rolstoel danste ze het Zwanenmeer op de klanken van Tsjaikovski. Ongelooflijk te zien hoe haar lichaam elke beweging nog 'wist' ondanks haar dementie. Met vele, vele duizenden anderen, poste ook ik het filmpje. Naast veel likes, ontroerde-traan-icoontjes en 'wat mooi' reacties ook vragen: mag je iemand wel zo filmen? In al haar kwetsbaarheid, zonder dat ze daar zelf toestemming voor kan geven?
Podiumbeest
De vraag hield me bezig. Ik vroeg me af of doordelen een integere daad van mij is. Want ik hecht erg aan 'instemming' en 'zelfbeschikkingsrecht'. In bed, voor de camera, in big data banken, en zeker op het dark web van social media. Na beraad met hoofd en hart heb ik besloten dat ik het wel een goed idee vind om het filmpje te delen. De afweging die ik heb gemaakt: dit is een danseres, die in haar leven graag anderen raaktte en liet stralen met haar dans. Ze stond graag op het podium en in de belangstelling. Ze raakt nu nog steeds. Ze is prachtig en respectvol in haar mooie jurk gefilmd. Ik denk dat ik het zelf geweldig zou vinden om ook in mijn hele oude dagen nog steeds te inspireren. Haar 'geen podium geven' en 'onzichtbaar laten zijn' is ook een keuze die je dan voor haar maakt. Wegstopppen is ook een handeling.
Hoezo toestemming
Naarmate de week vorderde, kwam de vraag af en toe opnieuw in mijn hoofd voorbij. Wat maakt dat veel mensen juist bij dit filmpje zich zorgen maakte over het zelfbeschikkingsrecht van de grand lady? Ik zag in grote getale filmpjes en foto's voorbij komen van trotse moeders met baby's en kids, soms met 'zogenaamd' grappige domme opmerkingen van het kroost erbij. In vele fotoalbums prijken foto's van oude vrouwtjes in de Himalaya of Griekenland, die we stiekum snieken. Ik dacht aan docu's over mensen met een verstandelijke beperking. Aan foto's van COVID patiënten in buikligging. Aan psychiatrisch patienten, die onder de vlag van 'ervaringsdeskundigheid' in een talk show vertellen hoe suïcidaal ze zijn met niemand die checkt of ze in staat zijn om een goede afweging te maken om zo openlijk te vertellen over hun ellende. Aan de vrouwen in het programma van Geraldine Kemper, waarin ze slachtoffers van seksueel misbruik volgt in hun traumabehandeling. Hoe vrij zijn zij om te kiezen om hun verhaal te doen voor de camera? Betekent een 'nee' ook het einde van de dure en schaarse behandeling? Toestemming... het is er niet of het is dubieus.
Afleidende discussie
Steeds bozer werd ik. Steeds bozer om de ventielfunctie van dit filmpje. Over dat we schoonheid willen censureren, maar de échte gesprekken over zelfbeschikking en consent niet aangaan. Over de mishandelde kinderen in COVID tijd die we wel weten te vinden, maar er niks aan doen. Over ouderen die niet zelf kunnen kiezen in deze coronatijd wie er op bezoek mag komen. Over psychiatrisch patienten die sméken om behandeld te worden voor wie geen plek is. Over de tabaksindustrie die onze consent mag breken door ons willens en wetens verslaafd te maken. Over onze gegevens die voor commerciële doeleinden op de mat van hamburgerketens liggen. Zullen we ons daar wat meer druk over gaan maken? En wat minder over een stralende trotse ballerina op You Tube?
