Gratis heeft geen waarde; ondernemers verkloot je eigen markt niet - Column DFT 30 maart
Ik ben antropoloog en naast mijn geschrijf, verzorg ik lezingen en geef ik trainingen voor bedrijven en organisaties over hoe je beter kunt werken met kennis van ons tribale brein en gewoontes. Ik zit dus nu, net als vele met mij, in de lastige tijd dat je zorgenden en andere front linie werkers heel hard ziet werken en je je zelf wat bewuster wordt van je hoge bullshitjob gehalte. Hoewel mensen erg blij zijn met mijn social media antropologische corona duiding en krantenstukjes, zijn mijn lezingen en trainingen noodgedwongen gecanceld. Met z'n 500-en in en zaaltje is not the thing to do right now.
De laatste week observeer ik mijn collega bullshitters zo eens. Sprekers, coaches, trainers. Maar ook musici, restauranthouders, kunstenaars, journalisten. En wat me opvalt is dat iedereen een gratis dienstje, produktje of sparringssessietje aanbiedt. Op online platforms als You Tube, Skype, Zoom, Teams kan je als je wilt de hele dag gratis livestreams, muziek, coachingssessies, cursussen volgen.
En ja... ik vind dat dus een erg slecht idee. Wat je daarmee zegt is dat jouw dienst, produkt of kennis en tijd geen waarde hebben. Dat je inderdaad dus een bullshitjobber bent. En geloof me mensen... Dat beeld heb je over een paar maanden niet weggepoetst. Denk even vooruit. Januari 2021. Je opdrachtgever belt voor een coachingsgesprek. Jij vraagt je oude, best forse tarief. 'Huh... maar we hebben het de afgelopen maanden voor niks gedaan. Online. Wil je nu zeggen dat het in de auto stappen en hierheen rijden dan opeens 500 euro kost. Ha ha... dat dacht ik niet. Of weet je wat, doe me dan nog maar een keer online, dat beviel prima, hoef ik ook geen koffie te zetten, neem jij gewoon je kind weer erbij op schoot, boeit me niet.' Of de ene festivalorganisator tegen de ander: 'Betalen aan musici... Hee, ik heb gemerkt dat ze zo graag willen optreden... Je kunt ze gewoon gratis vragen hoor'. Betalen voor kunst is zó pre-corona'.
Oké. Sommig gratis snap ik. Dat je als je je restaurant moet sluiten je vriezervoorraad naar de voedselbank brengt. Dat je, doe ik zelf ook, een politieteam even helpt met hun crisesoverleg omdat mensen uitgeput zijn. Dat je een bestuurder van een ziekenhuis in een goed skype gesprek helpt met tips voor crisesmanagement. Dat je je als vrijwilliger aanbiedt bij een luisterlijn voor eenzame ouderen. Geweldig! Dan draag je direct bij aan het bestrijden van een afschuwelijke crises. Maar de meeste gratis initiatieven die ik zie, hebben weliswaar de zweem van 'allen voor een en een voor allen in oorlogstijd', maar gaan toch vooral over het zorgen dat doelloze dwalers niet in totale lethargie verwikkeld raken. Of... je wordt gelokt met een gratis webbinar, waarbij je je gegevens achterlaat en nog maanden wordt bestookt met allerhande mailings. Ahhh... het was eigenlijk een, niet geheel AVG proof, ietwat verlengd reclamespotje waar je nu aan mee doet.
Laat ons juist nu de lessen leren van de zorgers. Van de onderwijzers. Van de politieagenten. Ze werden onderbetaald en ondergewaardeerd. Eindelijk, door deze vreselijke ziekte, herwaarderen we hun waarde en maatschappelijk belang. Ik hoop dat we ze na corona op waarde blijven schatten en dat ook terug gaan zien op hun loonstroken. Onderwijzen is geen gratis activiteit 'omdat je een mensen mens bent', maar een keiharde, ook economische factor van belang. Je doet er toe en bent geen vrijwilliger. Gratis zorgen doe je voor je ouders en je kinderen, niet voor een wildvreemde. Dokters en sjamanen overal ter wereld vragen geld voor hun helende magie en dat is oké. Het afleggen van je eed betekent niet het afleggen van je portemonee.
Dus bullshitjobbers. Make up your mind. Óf erken dat je inderdaad een bullshitjob hebt en laat je als de wiedeweerga omscholen tot juf, timmerman of verpleegkundige. Of rust uit. Erken dat je gewoon nu even een slechte tijd hebt. Maak je content voor after corona op orde. Schrijf een boek. Verf je horeca onderneming in een fris kleurtje. Bied online produkten aan tegen een normale marktwaarde. En negeer de reacties van collega's om je heen als 'jij bent echt commercieel he'. Yeah, right, dit is mijn werk. Kappen met gratis. Gratis is een pakje kauwgom bij de benzinepomp: ongezond en zonder echte voedingswaarde.
