De kracht van rituelen
Het is een indrukwekkend schouwspel. In de uitgestorven straten van Wu Han, China, roepen mensen elkaar toe: 'Wu Han Jihou'; Wu Han hou vol'. Binnen een paar dagen is spontaan een nieuw ritueel ontstaan, om te dealen met de angst voor het Corona virus en de oproep binnen te blijven. Toen de Nôtre Dame afbrandde, verzamelde mensen zich op straat om liederen te zingen. We houden stille tochten als er iemand door geweld om het leven komt. Op Holocaust memorial day konden we troosten en herdenken bij de lichtgevende steentjes van het monument 'Levenslicht' van Daan Roossgaarde.
Rituelen zijn vluchtheuveltjes bij verandering en bij moeilijke emoties. We hebben ze nodig om ons gevoel van controle en regie terug te krijgen, op momenten dat we die juist heel erg kwijt zijn. Als er onverklaarbare dingen gebeuren. Om het buitengewone te ordenen. Om overgangen te maken tussen leven en dood, goed en kwaad, ziek en gezond, oud en nieuw.
Cultuur ordent ons denken en handelen. Het maakt duidelijk wat wij wel, of juist niet kunnen doen. Wat 'gewoon' is. Organisatiecultuur regelt hoe we ons gedragen op de werkvloer. Het zijn onuitgesproken regels. Niet eens vastgelegd; ze zijn er gewoon. Een culturele regel bij de politie is bijvoorbeeld dat nieuwkomers in een team een rondje maken en iedereen de hand schudden en zich voorstellen. Doet een nieuwe agent dat niet, dan wordt hij niet echt welkom geheten. Een culturele regel in de rechtbank is dat rechters op volgorde van dienstjaren de rechtszaal binnenstappen; met de oudste voorop.
Met organisaties waarin geen plek is, geen ruimte is voor rituelen, gaat het vaak niet lang goed. Medewerkers voelen zich verwaarloosd als ze nooit successen mogen vieren. Een ritueel maakt dat je je gezien voelt. Een fusie die zo maar even op papier plaatsvindt, kan nog jaren zorgen voor twee bloedgroepen in huis. Organiseer je daarentegen een groots 'huwelijksfeest', dan zorg je dat iedereen snapt dat het nu een nieuwe tijd is en je vanaf dan bij elkaar hoort.
Rituelen worden vaak afgedaan als zonde van de tijd, soft gedoe en spielerei. Maar dan snap je ons menselijk brein niet. Wij mensen hebben rituelen nodig. Om onheil af te weren, angst uiting te geven, woede te kanaliseren, te wennen aan het nieuwe. Rituelen zijn het goud in handen van bazen en organisatieveranderaars.
