De nieuwe mediamacht: we willen verhalen in plaats van feiten - column op Joop BNN VARA op 24 februari 2020

We luisteren liever naar échte verhalen dan naar feiten die mogelijk toch weer fake zijn.

Velen met mij hebben genoten van de Netflix serie The Crown. Had je dat ook, dat je gelijk meer van traditioneel Engeland en van Wales wilt weten, trektochten langs woeste kusten wilt maken en het conservatieve Britse leven opeens wel wat vindt hebben? Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat de sympathie voor het oude Britse koninkrijk gevoed wordt door deze serie en van invloed kan zijn op je to-Brexit-or-not-to-exit-mening.

Series kunnen onze meningen beïnvloeden. Wat te denken bijvoorbeeld van de nieuwe serie die Netflix uitbrengt over het leven van- en de moord op Malcolm X; strijder voor gelijke rechten voor Afro-Amerikanen en moslim. Door het delen van dit verhaal wordt voor velen een stuk geschiedenis blootgelegd dat onbekend was, en daarmee wordt ook direct opinie over gelijke rechten, omgaan met het slavernijverleden en over religie gemaakt.

Fake news

We klagen dat de kwaliteit van journalistiek en media aftakelt. De rol van de journalistiek als de controlerende vierde macht neemt af. Journalistieke neutraliteit is soms ver te zoeken, het is moeilijk om als journalist niet ‘embedded’ te hoeven werken of je te laten leiden door de financiële positie, adverteerders, het politieke profiel of clicksbeleid van je mediaconcern.

Door social media zijn we allemaal een beetje nieuwsjager geworden. En als er dan ook nog trollen en influencers rondlopen die bewust fake news verspreiden is het eind helemaal zoek. We zijn daarom kritischer, wantrouwender geworden ten opzichte van nieuws en journalistiek. De high rank van kranten en journaals neemt af.

Verhalen in plaats van feiten

Misschien hebben wij publiek inmiddels door dat neutraliteit en boven de partijen staan helemaal niet bestaat. Dat elke opiniemaker of journalist biased is. Dat je maar beter kunt weten welke achtergrond iemand heeft, dan dat je ervan uit gaat dat hij of zij een tabula rasa is. En daarmee maken we misschien wel een hele interessante en snelle morele evolutie door als mensheid: dat we helemaal niet meer zo zitten te wachten op ‘neutrale’ feiten.

Misschien willen we juist wel meningen, inzichten, opinies die onze mening scherpen en stretchen. Willen we geen naakte waarheid horen, maar willen we liever betoverd en verleid worden met geloof, magie en goede verhalen. 

Oerbrein

Ons tribale oerbrein vindt verhalen veel interessanter dan feiten. We vertellen ze al eeuwenlang bij kampvuren en rond de totempaal. Mythes over ons ontstaan, over hoe we ooit ten onder zullen gaan, verhalen over helden en over moraal. Die zijn helemaal niet feitelijk, niet kleurloos en niet naakt. Maar doordrenkt van goed en kwaad, rampspoed en hoe het heurt.

Het liefst worden ze verteld door magiërs en storytellers. De Greta Thunbergs of Trumps van nu zijn misschien wel onze sjamanen en profeten van vroeger. Misschien was het maar heel eventjes… in die industriële en wetenschappelijke revolutie, dat we op zoek waren naar DE WAARHEID.

De nieuwe mediamacht

De nieuwe vierde macht ligt helemaal niet meer in handen van kranten en tv-journaals. Maar bij de verhalenvertellers. Bij de Netflix-producers en theatermakers. Bij de kunstenaars en de filosofen. Bij de vertellers en tovenaars. Want wij mensen… willen in iets geloven. Ons brein geruststellen. We willen geen coronabesmettingsstaatjes, maar verhalen over redding en dat de aarde terug praat tegen onze overconsumptie. Emotie boven getallen. We luisteren liever naar échte verhalen dan naar feiten die mogelijk toch weer fake zijn.