Als er een ramp gebeurt - Column DFT 11 november 2019
Een groepje kinderen speelt in de zandbak. Ze bouwen een hoog zandkasteel. Het vlaggetje van ijsstokjes en een tissue kan er bijna op. Dan gebeurt het ondenkbare. Een ramp. Catastrofe. Het kasteel stort in. Een vormloze hoop zand blijft over. Schreeuw, bibberlip, snottebellen.
Na enig gedoe is het duidelijk. Het was Peter. Peter die zijn evenwicht verloor toen hij de slotgracht wilde uitdiepen. Sommige teams, organisaties, tribes, wijzen bij rampen en catastrofes graag een schuldige aan. Het externaliserende model. Patiënt in ziekenhuis overleden? Chirurg op non-actief. Tegenvallende omzetcijfers? Wisselen van de CFO. Vals alarm staking? Piloot drukte op knopje. Het is een uiterst effectieve truc om de tribe te sparen. Bij een ramp offer je een tribelid op. Je Smeert iemand in met knoflook en Spaanse peper en offert hem aan de Goden. Het onheil van de tribe is afgeweerd. In organisaties waar dit het rampen-verklaar-model is, is het een goed idee om de afdeling voorlichting op te tuigen. Want het offeren moet groots in de krant.
Het had ook anders kunnen gaan. Dat de kinderen op de grond waren gaan zitten en er een projectevaluatie had plaatsgevonden. Waarbij iemand de zandkasteel-intervisie-leiding had genomen en er een gesprek had plaatsgevonden over: wat hebben we hiervan geleerd, we moeten voortaan beter de randen verstevigen, meer water gebruiken, welk aandeel heeft ieder van ons gehad. Internaliseren. Teams en organisaties die met dit rampen model werken, tuigen de afdeling HR op. Introspectie, projectevaluaties, opleidingsplannen, feedbackcultuur zijn hier de buzzwoorden. Continue verbeteren en leren.
Als de kinderen gelovig waren geweest, of waren opgevoed met de toevalligheid van het leven, was de schuldvraag helemaal niet op dit aardse niveau beantwoord. Ineenstortende zandkastelen, tegenvallende winstcijfers, slechte citoscores, virusaanvallen, zijn de schuld van God of de Goden. Wie ben jij om te denken dat je daar invloed op hebt? Overal ter wereld hebben gelovende tribes spreekwoorden om de overgave kracht bij te zetten: Deo Volente, IJs en Weder dienende, Insjallah, Zijn wil geschiedde. Bij geloof heeft het geen zin om jezelf of een ander als schuldige aan te wijzen of te verbeteren. Het enige dat je kunt doen is bidden en de gang der Goden volgen. Dus je raadpleegt de sterren of wacht af tot er een nieuw College is gevormd in de gemeente waar je ambtenaar bent.
Elke tribe, elke organisatie, elk team, heeft een eigen verklaringsmodel voor rampen. Zandkastelen bouwen; een ervaring voor het leven.
