Toeterstoeten en ons tribale brein - opiniebijdrage in het Parool - 12 september 2019
Oproer rond de toeterstoet. Optochten van trouwauto’s veroorzaken steeds vaker overlast lezen we in de krant. De politietop maakt zich er druk over en vraagt om wettelijke inperking ervan. Een toeterstoet is een optocht van auto’s van bruiloftsgasten die bumper aan bumper toeterend naar de bruiloft rijden, met slingeren en door rood licht rijden erbij. Het is een goede gewoonte in delen van Turkije, het Mediteraan gebied en een deel van Marokko. Afhankelijk van je perspectief een enorm feestelijk, vrolijk gebruik of overlastgevend en hinderlijk voor de omgeving. Een recente toeterstoet liep uit de hand. Politie greep in op het rijgedrag, er ontstond een vechtpartij waarbij een agent bewusteloos werd geslagen.
Wat maakt dat we heftig reageren op toeterstoeten? Vanuit antropologisch- en historisch perspectief is dit goed te verklaren. Overal ter wereld bewegen mensen zich in stoeten, in marsen, in optochten. Dat doen we soms om feest te vieren; bruiloften, carnaval, religieuze processies. Of om te rouwen bij begrafenissen. Maar ook om de macht aan de kaak te stellen en een fysiek- of politiek domein terug te claimen. Denk aan de marsen van Mahatma Gandhi, stille tochten als introvert verzet tegen onrecht, demonstraties, dwaze moeders in Argentinië, militaire parades. Met een mars of optocht maken we de straat van ons. Het is tribaal oergedrag. Zoals apen over een rots plassen, marcheren wij tribale mensapen door de straten.
De toeter, of vanouds de trompet is niet zó maar een willekeurig instrument voor ons tribale- en historische brein. De toeter, trompet, bazuin, is een oud instrument met symbolische waarde. Als er in de Bijbel sprake is van ‘bazuingeschal’, dan wordt daarmee iets aangekondigd. Een overwinning. ‘Eens zullen engelen op bazuinen blazen ter aankondiging van de grootste gebeurtenis aller tijden’. De oudste trompetten ontstonden 2000 v. Chr in de vorm van hoornen en schelpen. De natuurlijke trompet verdween echter rond de middeleeuwen uit de westers christelijke wereld. Tijdens de kruisvaarden maakten christenen weer kennis met het instrument; de islamitische Saracenen hadden orkestjes bij hun leger met trompetten. Ons oude historische associatie met de trompet gaat over oorlog, overwinning, godsdienststrijd. Bij militaire gelegenheden en herdenkingen blazen we nog steeds de trompet.
Toeterstoeten. Bedoeld als een vrolijk trouwritueel. We leven in een tijd van lastige issues tussen groepen mensen die zich bewuster dan ooit zijn van identiteit. Op allerlei fronten worden domeinclaims gedaan. Er wordt gevochten om ruimte in de samenleving, een plek op de arbeidsmarkt, over woordgebruik, over wat er in geschiedenislessen verteld moet worden, over vrijheid van meningsuiting en over religieuze kledingsymbolen. We vechten om stukjes apenrots. We markeren ons grondgebied. Het is niet verwonderlijk dat in deze toenemende spanning ons oerbrein een toeterstoet niet meer signaleert als feestje, maar als een mars met bazuingeschal. De vraag die rest is of we ons tribale brein moeten volgen of meegaan in de feeststemming.
