Politie: verleg de focus naar neutraliteit - opiniebijdrage in Trouw 5 augustus 2019
Er is van alles mis met de cultuur binnen de politie. Er wordt gediscrimineerd binnen- en buiten de muren, op afkomst, geloof en seksuele geaardheid. Het aantal politiemedewerkers met een niet-westerse achtergond daalt. Wat te doen? Ik lees oplossingen als actief werven op allochtone medewerkers, cultuurveranderingstrajecten, nationale ombudsman, de top moet veranderen, we gaan op training om discriminatie zelf aan den lijve te ervaren, keihard optreden tegen whats app grappen, verhogen meldingsbereidheid bij discriminerend gedrag. Op zich zinnige maatregelen, ware het niet… dat die al heel lang actief worden toegepast. En ze dus te weinig helpen. Tijd voor een nieuwe koers.
Ik kan mijn hand in eigen boezem steken. Ook ik heb, vanuit een baan binnen de politie als adviseur diversiteit en vertrouwenspersoon en als docent aan de politieacademie, meegewerkt aan het bepalen van streefcijfers, en aan trainingen waarin de aandacht ligt op het onderzoeken van eigen overtuigingen en houding ten opzichte van discriminatie en diversiteit. Impactvolle ervaringsgames waarin je als witte, heteroseksuele, gemiddelde Nederlandse agent meemaakt hoe het voelt om uitgesloten en gediscrimineerd te worden. Deze aanpak lijkt op eerste gezicht succesvol; op korte termijn verandert vinden we elkaar dan heel aardig. Maar we zien nu dat het niet duurzaam is.
Older and wiser en nog steeds actief als antropologisch onderzoeker en adviseur voor de politie, pleit ik voor een andere aanpak. Een aanpak die meer recht doet aan de realiteit van het dagelijks werk en de veranderde, zinderende samenleving. Die samenleving staat namelijk op scherp. Discriminatie en uitstroom van niet-westerse medewerkers of homoseksuele medewerkers is niet iets exclusiefs voor de politie. Nederland polariseert en politieke standpunten en levensovertuigingen lopen ver uiteen en kaarten worden scherp gespeeld. De politie heeft een speciale rol in het handhaven van de lieve vrede in al die zinderende spanning. Kijk naar het Boerkaverbod en de handhaving daarvan. Politie krijgt als eertse de bal toegeworpen. Waar anderen terugdeinzen en de luxe hebben om even te kunnen zwijgen, moet je als politiemedewerker- en top juist altijd die ene stap voorruit zetten.
Hoe dan wel? Ik pleit voor het verleggen van de aandacht van inclusiviteit naar neutraliteit en professionaliteit. Het huidige diversiteits- en inclusiviteitsbeleid is te ideologisch en (politiek) gekleurd van karakter. Het is gericht op de overtuigingen van de individuele agent: je wordt erin getraind om afkomst, kleur, geloof, seksuele geaardheid, man-vrouw verschil niet meer te zien en diversiteit en gelijkheid echt te omarmen. Tot een paar jaar geleden werd je nog actief aangesproken door je leidinggevende als je zei op de PVV te stemmen als politieagent. Dat kan je natuurlijk zien als een (ideo)logisch en uiterst nobel streven. Het is echter verre van neutraal en ook geen realistische afspiegeling van de samenleving. Nu andere stemmen zich harder laten horen in politiek, media en publiek debat, is het niet raar dat ook politiemensen vaker hun eigen geluid laten horen. Wake up; politiemedewerkers zijn geen heiligen. De reactie om het zinderen hard aan te pakken, whats ap groepen door te struinen, grappen te verbieden en hard op te treden bij discriminatie werkt averrechts, blijkt onproductief en duwt tegenstellingen onder tafel. En alles wat je op die manier onderdrukt wordt groter. Het is ook niet helemaal fair. Het doet geen recht aan de harde realiteit van het politiewerk en de spanning van de gepolariseerde samenleving waar agenten mee dealen. Je kunt wel vínden dat er geen grappen mogen worden gemaakt over Marrokanen, maar als de realiteit is dat je vaak bij huiselijk geweld in Marorkaanse gezinnen moet optreden en je mag dat niet zeggen tegen een collega, creëer je een soort stiekeme afreageercultuur en schizofrene versplinterde communicatie binnen de politie. En schizofrenie leidt tot verwardheid en een laag zelfbeeld.
Het is tijd voor een andere aanpak. Focus op neutraliteit en professionaliteit binnen de politie en koester juist alle meningen, politieke standpunten en verschillen en kanaliseer die slechts wanneer ze buiten de oevers treden. Laat verschil bestaan, maar wees overduidelijk in je professionele normen. Dus: je mag wel zeggen dat je vindt dat er minder migranten naar Nederland moeten komen tegen je collega, maar je behandelt in een uitgaansconflict iedereen hetzelfde. Het is prima als jij homoseksualiteit vies vindt, maar je neemt wel de aangifte van een gediscrimineerde homo beleefd op. Het is oké als jij eigenlijk zou willen dat jouw vrouw zich als moslima bedekkender gaat kleden, maar je handhaaft wel het boerkaverbod. Je mag best vinden dat vrouwen heel chattig en sexy zijn, maar je blijft wel met je handen van je collega af. Dát is de politie die ik zou willen zien. Dienstbaar en betrouwbaar, dus neutraal en professioneel in haar optreden. Het uniform is er niet voor niks; straal die uniformiteit ook uit. En stop dan met je bemoeien met het innerlijk kompas, de persoonlijke overtuigingen of politieke keuzes van elke agent. Sta interne discussie toe en veins geen politieke correctheid de hele dag in de koffiekamer.
Ik zie nu een politie en politietop die een soort Calimero houding aan het ontwikkelen is. Dat baart mij als zorgen. ‘Sorry dat wij onze cultuur niet op orde hebben’, ‘sorry dat we discrimineren’, ‘sorry dat ik besta’. Toughen up alsjeblieft! Schouders strekken, rug recht en het mooiste politiewerk laten zien dat er is. Namelijk neutraal, onbesmeurd en kraakhelder naar buiten toe en zinderend intern zoals de samenleving ook is. Dan wordt het vanzelf binnen ook gezelliger en aantrekkelijker voor die allochtone of transseksuele agent.
dr. Danielle Braun. Corporate antropoloog. Promoveerde op een onderzoek naar politiecultuur. Werkte bij de politie als vertrouwenspersoon en adviseur diversiteit. Doceerde aan de politieacademie. Begeleidt organisaties, waaronder de politie, bij cultuurvraagstukken en verandering. Auteur van managementboek van het jaar de Corporate Tribe, Building Tribes en Da’s Gek. Directeur van de Academie voor Organisatiecultuur.
