De magnolia’s gaan bloeien. Mag je nu gelukkig zijn?

Magnolia

Vandaag stuurde een lief mens mij een foto van een magnolia in knop die op open springen staat. Symbool van geluk en lente. En van dat alles door gaat, ook als er ellende is. Het bracht me terug naar twee jaar geleden. Toen ik een column schreef 'Mag je nu gelukkig zijn'. Ik vroeg mij daarin af of je momenten van geluk mag hebben als de wereld, toen door de start van de corona pandemie, in brand lijkt te staan. Nog maar eens een keer. Maar dan in februari 2022.

Mag je nu gelukkig zijn?

Het voelt gek. Iets posten over een mooie wandeling. Blij zijn dat de Brabanders en Limburgers weer carnaval kunnen vieren. Reclame maken voor je bedrijf. Genieten van een lekker gebakje. Bijna ranzig. Schuldbewust. Onrechtmatig gebruik maken van geluksgevoel, terwijl er mensen zo wreed en bruut worden aangevallen en opgejaagd en je in het begin van een oorlog zit. De vraag die mij bezig houdt is of het kan; gelukkig zijn als er veel ellende om je heen is. Tuurlijk kan dat. Waarom niet? Er is zoiets als macroniveau; de ellende van de wereld en er is je eigen kleine microwereld. En daarin mag je best gelukkig zijn. Maar toch… kan je op dit moment gelukkig zijn terwijl er zoveel mensen aangevallen en gedood worden. In angst beschutting zoeken. Opgejaagd zijn. Vluchten. Woedend zijn.

Viktor Frankl

Ik kom uit een gezin met Holocaustverleden. Over vreugde zit altijd een sausje voorouderlijk verdriet. Als kind, als ik blij magnolia’s liep te tellen in de lente, vroeg ik mij af hoe dat in de oorlog was. Of er mensen waren, in die vijf jaar durende wanhoop, die gewoon hun verjaardag vierden. Zouden er mensen verliefd zijn geworden? Studeren voor later? Zou je blij kunnen worden van een magnolia in het concentratiekamp? Later begreep ik dat dat kan. Dat je gek van verdriet- en begeistert van vreugde tegelijk kunt zijn.

In concentratiekamp Theresienstadt en later in Auschwitz werkte Viktor Frankl. Zelf gevangene omdat hij Joods was, en in die gevangenschap werkzaam als neurologisch arts en psychiater. Hij gaf in de concentratiekampen psychotherapie aan medegevangenen die kampten met doodsangst of suïcidaliteit. Hij ontwikkelde de ‘logotherapie’: een psychoanalyse die erop gericht is doel in je bestaan te vinden, hoe uitzichtloos je feitelijke levenssituatie ook is. Het past bijna niet in mijn hoofd. Waarom zou je mensen helpen het leven te willen leven die de dood wellicht heel snel en gedwongen zouden moeten omarmen? Welke onuitputtelijke levensbron moet Frankl zelf hebben gekend om in staat te zijn tot geloof in de levenskracht van zijn ‘patiënten’?

Magnolia's

Ik denk dat Viktor Frankl vond dat je ook in Auschwitz gelukkig kon zijn. En ook tijdens een wrede startende oorlog die als een komeet is neergedaald. Dat je in Nederland 's ochtends je verjaardag kunt vieren en 's middags kunt demonstreren op de Dam. Dat je mag dansen met je kinderen en daarna als ze naar bed zijn bij het nieuws zit te huilen. Ik hoop zo dat er in Oekraïne mensen liederen zingen in de schuilkelders. Dat ze in elkaars armen in slaap vallen en de liefde voelen. Dat ze lachen om grapjes van een peuter in een opvangkamp. Ik hoop... dat er veel magnolia's langs de vluchtwegen in Oekraïne zullen bloeien.