Waarom wij mensen muziek nodig hebben

Europa breed genoten mensen van het songfestival. En zijn we trots op Duncan. Gezamenlijke trots laat serotonine door een volk stromen. Muziek doet hetzelfde. 

Tribale serotonine

Muziek dringt tot diep in onze ziel door. Ritme, muziek geeft verbondenheid, een gezamenlijke beleving en gevoel en besef dat alles met alles samenhangt. Het verbindt ons met dat waar we geen tekst voor hebben. Met het grotere geheel. Religies en sportclubs maken hier dankbaar gebruik van. Ook organisaties zouden vaker de kracht van ritme en muziek kunnen inzetten. De diep gevoelde verbondenheid die muziek losmaakt, is vanuit de bio-antropologie goed te verklaren. Door samen ritme te beleven, te zingen en dansen laat je serotonine door de tribe stromen. Collectief gedeelde en geleefde ritmes geven diepe gevoelens van verbondenheid in de tribe. Als Duncan wint, voelen we ons allemaal een beetje winnaar. Afgeleide ranking en tribale trots. 

Hoe we met muziek de neanderthalers hebben verslagen

We weten uit archeologische vondsten dat mensen al vroeg muziek maakten. Het oudste muziekinstrument ooit gevonden is een 40.000 jaar oud fluitje. Het vermoeden is dat de homo sapiens duizenden jaren geleden niet alleen door hun vermogen te roddelen, maar ook door hun muziek de neanderthalers hebben verslagen. Muziek stelde hen in staat hun gemeenschappen beter te organiseren en verder uit te breiden dan de neanderthalers. Samen muziek maken versterkt de onderlinge sociale banden zelfs op afstand, omdat muziek en ritmes emotionele herinneringen aan de tribeleden overbrengen en maakt dat we verhalen beter onthouden.

Muziek raakt diep

Ritmes vinden we terug in onze dagplanning, in hoe we praten en in de muziek die we maken. Ritmes raken het gebied in je hersenen van diepe emoties, herinneringen en beweging. Door te luisteren naar muziek kunnen parkinsonpatiënten beter lopen en komen mensen met dementie weer in contact met oude herinneringen. Muziek brengt ons in contact met emoties die we op geen enkele andere wijze kunnen uitdrukken.

Ritme brengt ordening in ons samen-leven

Groepen mensen leven in verschillende werelden met ieder een eigen ritme. Het ritme van seizoenen, met warm, koud, licht en donker. Het ritme van ons lichaam met ons hart dat klopt, onze longen die pompen, ieder orgaan met een eigen ‘klokj’, samen bepalen ze je bioritme. Het ritme van het leven zelf, met geboorte, groei, optimum, aftakeling en sterfte. En het ritme van onze cultuur, met collectieve ritmes van rusten, werken en feesten. Het culturele ritme is het ritme dat mensen samen creëren en waarop ze leven en werken en zijn. Het is de optelsom van alledaagse handelingen en geeft structuur en samenhang. Het culturele ritme brengt balans tussen momenten van rust en actie, van stilte en lawaai, van feest en dagelijkse beslommeringen.

Bij je geboorte word je in het ritme van je tribe opgenomen, bij binnenkomst in een nieuwe organisatie krijg je je werkschema. Je leert wat je wanneer moet eten en drinken, wanneer je rust, speelt, werkt, bij familie bent, bij vrienden. Je lichaam stelt zich op dit ritme in, zodat je het logisch vindt dat iedereen op dezelfde tijd trek in koffie heeft. Door het gezamenlijke ritme voelen we ons vertrouwd met elkaar en de omgeving. Elke culturele groep creëert een ander ritme, afhankelijk van het klimaat, de mensen en in organisaties de doelen waarom je bij elkaar bent. De afdeling verkoop heeft een ander ritme dan de boekhouding. Op een landbouwbedrijf heerst een ander ritme dan op de afdeling spoedeisende hulp.

Muziek geeft cadans

Muziek en ritme zorgt ervoor dat we verhalen en data en mensen beter onthouden. We leren kinderen waarheden met behulp van liedjes. Ritmische zinnen kunnen we beter onthouden en nemen we eerder als waar aan, omdat ze zo lekker klinken. Speechschrijvers maken hier dankbaar gebruik van. Zonder ritme hebben we geen houvast. Als de dagen van de week geen naam zouden hebben, ging alles in een stroom voorbij en konden we situaties minder goed markeren en onthouden. Door de herhaling van jaarlijkse rituelen, zoals het vieren van Kerstmis, de piekenkermis en je verjaardag, ervaren we continuiteit. Ook in een organisatie creëren we ritme door onze werktijden, momenten van pauze, shifts, HR-cycli en kwartaalbijeenkomsten. Iedere tribe wisselt het gewone dagelijkse ritme regelmatig af met buitengewone momenten als festivals, teambuildingssessies en uitbundige feesten. Door de sleur te doorbreken kunnen we het ritme voortzetten.

Stress: een ritmeprobleem

Gevoelens van stress zijn niet zozeer terug te voeren op te weinig tijd of een te snel ritme, maar veel meer op ritmeaanpassingsproblemen. Het probleem haast of stress is het gevolg van een probleem in rit- miek: de afstemming van snelle en langzame activiteiten is niet goed geregeld, de overgangen kloppen niet. Een file is vooral stressvol als je je kind van de opvang moet halen. Sterke en gezonde tribes stem- men verschillende activiteiten met verschillende snelheden goed op elkaar af. 

Uit: Building Tribes – reisgids voor organisaties. 

Dr. Danielle Braun is corporate antropoloog. Reist de wereld rond op zoek naar wat we van tribes overal op de wereld kunnen leren over onze eigen samenleving. Schrijver van de boeken ‘de Corporate Tribe’ ‘Building Tribes’ en Da’s Gek’. Ze spreekt en schrijft over organisatiecultuur. Begeleidt leiders bij conflict en verandering. Ze is Directeur van de Academie voor Organisatiecultuur. Onder de titel #antropoloogdesvaderlands geeft ze duiding aan de dingen die om ons heen gebeuren. In Januari staat Danielle met een theatertour op de planken van zes theaters in Nederland.