Interview in de Telegraaf. Leiders: aandacht is het nieuwe goud. 18 februari 2024
Leiders: aandacht is het nieuwe goud
Als dr. Danielle Braun iéts goed kan, is het zaken van een afstandje bekijken. De bedrijfsantropoloog maakte zich dat als kind al eigen. Inmiddels heeft ze al diverse boeken op haar naam staan, moedigt ze haar eigen 145,279 volgers op LinkedIn dagelijks aan verder te kijken dan hun neus lang is, en begeleidt ze leiders in de boardrooms. En inderdaad, een gesprek met Braun begint beschouwend - van haar kant. Ze stelt liever zelf de vragen, merkt ze af en toe op. Op de vraag of er genoeg leiderschap wordt getoond in Nederland, trekt ze dan ook eerst haar wenkbrauwen op. “Dat is een grote vraag.”
Want wat is uw visie op leiderschap?
“Filosofisch gezien is het een levenslange zoektocht, ook voor leiders. Maar wat ik nu tegenkom, is dat de top vaak wisselt van baan en bedrijf. Zowel in het bedrijfsleven als in de politiek hebben leiders nog maar weinig zitvlees.”
Ze gaan snel door naar een volgende uitdaging in hun loopbaan.
“En dat in deze complexe tijd. Het is al zo onrustig. En als leiders ook nog eens snel opstappen, maakt dat de situatie niet gemakkelijker voor wie achterblijft. Daarnaast hoeven de opgestapte leiders consequenties ook niet te dragen van het beleid dat ze zelf in gang hebben gezet.”
Complexiteit is van alle tijden. Wat maakt het zo complex voor leiders nu?
“Het is niet meer een kwestie van het op papier zetten van kernwaarden, visies en missies. Een bedrijf heeft te maken met grote opgaven, met een wereldeconomie en geopolitieke situaties die invloed hebben op het kleinste bedrijf, met AI en mensen die anders in de wedstrijd zitten als ze gaan werken, met externe uitdagingen zoals het veranderende klimaat en de toegenomen polarisaties over grote onderwerpen, omdat mensen voor óf tegen zijn. Mensen spreken niet meer dezelfde taal.”
Een goed leider zou een brug moeten slaan?
“Het vereist andere eigenschappen dan voorheen. Ze lijken tegengesteld maar horen bij elkaar: een leider moet zorgzaam zijn en gezag uitstralen. Ik vind de ex-premier Jacinda Ardern van Nieuw-Zeeland een goed voorbeeld. Ze bekommerde zich zichtbaar om haar landgenoten, maar kondigde wel een keiharde lockdown af. Duidelijkheid is zeer nodig.”
Het ouderwetse begrenzen en consequent zijn?
“En kom in actie. Ik begeleid nu veel ‘me too-zaken’ op de werkvloer, en wat je nu ziet, is dat er handelingsverlegenheid is. Je ziet mensen bevriezen, mensen durven geen stap meer te zetten, geen beslissing te nemen. Ik denk juist: doe iets, kritiek of niet, maar maak je klus af. In de televisiewereld had Frans Klein wat mij betreft moeten blijven zitten waar hij zat, om juist na al deze ellende het weer goed op poten te krijgen bij de NPO. Natuurlijk is het ook niet gemakkelijk. Mathijs van Nieuwkerk wordt door de media zo op de huid gezeten, dat hij zich verstopt in Parijs. Dus hij moet ook de kans krijgen om zijn rotzooi op te ruimen.”
En de leiders van de toekomst?
“Ik ben hoopvol over de jongere generatie, maar vooral over de mix. Ik hoorde een verhaal over een coassistent die tijdens een grote operatie zei: ‘Ik moet nu stoppen want ik moet de bus halen.’ Dat kan natuurlijk niet. Dat kreeg hij ook te horen van een oudere arts die weet wanneer je je schouders eronder moet zetten. Maar die ervaren arts kan weer leren van de jongere collega hoe hij moet omgaan met de nieuwe en innovatieve manieren van werken. Die meester-gezel-relaties zijn ontzettend belangrijk, maar uitgebleven in de lockdowns door corona.”
De naweeën van corona zijn nog altijd voelbaar?
“Die tijd heeft een enorme impact gehad. Met de wetenschap van nu hadden we andere beslissingen genomen over het toestaan van contact. We wisten niet beter, maar de gevolgen zijn groot. De oorlogen en onrusten die er nu zijn…wij antropologen weten dat er na een pandemie altijd oorlog komt. Er zijn veel mensen overleden, waardoor het volk het vertrouwen in overheid en wetenschap is kwijtraakt. Dat is van alle tijden.”
Daarom is er nu behoefte aan een zorgzaam leider met gezag?
“De verzuiling is weg, maar ondertussen lijken de verschillen onderling groter dan ooit. Wat nodig is, is begrip. Aandacht is het nieuwe goud. Leiders zouden een dag per maand op de werkvloer moeten meedraaien. Ga maar eens schoonmaken met de caissière die net niet kan rondkomen en dus geen autootje kan betalen, waardoor ze drie keer per week met de bus naar haar vader moet om mantelzorg te verlenen en geen geld over heeft om haar kind met leerproblemen huiswerkbegeleiding te geven. Dat besef over de verschillen is onvoldoende aanwezig.”
U bent zelf bestuurder geweest bij het Coa, wat is een les uit eigen ervaring?
“Ik had geluk dat ik onder een wijze directeur viel. Hij leerde me werken onder druk. In dat Coa centrum waar ik leiding gaf, woonden 800 mensen. Op een dag kwam hij naar me toe met de mededeling of ik nog 200 kon huisvesten. Dat kan niet, zei ik. Wat hij toen zei, ben ik nooit vergeten. ‘Ik vroeg niet óf ze konden komen, maar of je het kon regelen. Ik kan vragen of ze nog een rondje extra rijden rond het IJsselmeer maar dat is wat je nog krijgt.’ Hij leerde ook dat je op tijd je koest moest houden en binnen moest blijven zitten om kritiek over te laten waaien. Je hoeft niet overal op te reageren of een mening over te hebben. Zouden ze in de politiek ook meer moeten doen.”
En toch bent u uiteindelijk bestuurders gaan begeleiden in plaats van zelf te gaan besturen. Waar komt dat vandaan?
“Ik kom uit een gemengd religieus gezin, waar het begrip voor elkaar nog wel eens ver te zoeken was. Ik was de tolk. En als kind pakte ik de boeken er al bij, de Bijbel, de Koran en de Thora om daarin met een highlighter de zinnen aan te strepen die dezelfde btekenis hadden. Daar begon de studie Antropologie al.”
Het aantonen van de eenheid tussen de verschillen.
“Het lijkt of werelden lijnrecht tegenover elkaar staan, maar eigenlijk zijn de verschillen tussen mensen en culturen niet zo groot. Wat wij vooral hebben als mens, is een apenbrein: we houden van tumult en zoeken dat op. Daar ligt onze gelijkenis. En dan is het de kunst, zoals Dirk de Wachter eerder zei, om in deze tijd ervanuit te gaan dat het leven een 7 is, en daar tevreden mee te zijn, ook als leider. Dat helpt bij het creëren van zitvlees.”
CV
Dr. Danielle Braun (55) is bedrijfsantropoloog en oprichter/directeur van de Academie voor Organisatiecultuur. Ze schreef verschillende boeken zoals het managementboek van het jaar 'De Corporate Tribe’ en ‘Building Tribes, ‘Tribaal Kantoorgedoe’ en ‘Da’s gek’. Ze promoveerde aan de Vu op sturingsperikelen in de politieorganisatie. Braun is getrouwd, en heeft een dochter en zoon.