Artikel 1 helpt niet bij identiteitsperikelen - column op Joop BNN VARA 25 juli 2020
Gedoe
Nachtclub de School die als 'uiterst inclusief' te boek stond gaat ten onder omdat ze te wit is. De rechter roept KLM op het matje nadat ze een vrouwelijke passagier verzocht ergens anders te gaan zitten, omdat een orthodox Joodse man om geloofsredenen niet naast haar wilde zitten. Homogenezingstherapie door Christelijke- of Islamitische organisaties wordt niet strafbaar gesteld. In Franse BLM demo's worden antisemitische leuzen gescandeerd.
Zwaaien met Artikel 1
Actuele situaties, waarin identiteiten botsen. Identiteiten die gevoelig liggen en waarvoor onze wetgever heeft getracht bescherming te bieden in de grondwet. Als ik als antropoloog en columnist schrijf dat identiteitspolitiek moeilijk is, en ik wijs bijvoorbeeld op antisemitisme binnen de BLM beweging, of vrouwonvriendelijkheid binnen Joods Orthodoxe kring, volgt al snel de Artikel 1 claim. Met name vanuit activistische diversiteitshoek is het adagium 'het is niet moeilijk, je moet je gewoon allemaal aan Artikel 1 van de grondwet houden'. Ook binnen politiekring is deze 'oplossing' geliefd.
Was het maar waar
Was het maar waar, dat we een wetsartikel zouden hebben dat al onze identiteits- en diversiteitsgestruggel zou oplosssen. Helaas. De grondwet is met name bedoeld om alle burgers in Nederland gelijk te behandelen vanuit overheidswege. Het regelt geen geschillen tussen burgers onderling. Maar je kunt er wel een beroep op doen als je bijvoorbeeld vindt dat je wordt gediscrimineerd of achtergesteld.
Een ander probleem is dat artikel 1 in van de Grondwet ambivalent is in zichzelf. Juist op het grensvlak van identiteiten ontstaat de spanning. Daar waar religie en homorechten elkaar bijten wordt het wrang. Mag je nu vanwege je geloof weigeren om homo's te trouwen of niet? Daar waar je als politieagent tegen Islamofobie bent en dáárom vindt dat je collega niet op de PVV mag stemmen, bijten het recht op politieke vrijheid en religie elkaar. Het recht op vrijheid van onderwijskeuze en zorgen over vrouwonvriendelijke ideëen op sommige scholen, zet ons voor een duivels dilemma. Juist het 'recht op gelijk' dat we in de grondwet hebben vastgelgd, maakt dat dat recht onverdeeld wordt afgedwongen door groepen mensen die zich op enig moment in de minderheidshoek voelen staan. Mensen die zich dus beroepen op artikel 1, willen dan eigenlijk dat de overheid hen beschermt tegen agressie door een andere burger. De overheid als grote bemiddelaar.
Elegant debat
Daar waar wetten geen uitkomst bieden, rest de menselijkheid en de dialoog. Je moet mensen al jong te leren elegant debat te voeren over onverenigbaarheden. En met elkaar durven concluderen dat identiteiten soms echt onverenigbaar zijn. Maar dat je elkaar wel heel laat in woord en lichaam. Gedrag is handhaafbaar. Identiteit, ideologie en religie zijn dat niet.
dr. Danielle Braun is antropoloog en columnist
