Verder is niet altijd exotischer. In 2019 reisde ik met mijn gezin naar Noord-Spanje. We maakten een trektocht door Baskenland, de hoge bergen van de Picos. Genoten van musea en pinchos en tapas in Bilbao. Aan het einde dompelde ik mijzelf onder in een eeuwenoud en tegelijk hip en springlevend ritueel: de bedevaart rondom Santiago de Compostella. El Camino. Tocht der tochten.

El Camino is een netwerk van pelgrimspaden in heel Europa. Al enkele eeuwen na Christus liepen pelgrims de tocht. Als boetedoening; kerkelijke en wereldlijke rechtbanken legden dat soms op. Of om religieuze verlichting te bereiken. Tegenwoordig lopen mensen de Camino ook om redenen van sportiviteit, spiritualiteit of om een ‘liminale levensfase’ op een bijzondere manier te beleven. Pelgrims hebben een pelgrimspaspoort waarin ze stempels verzamelen. Je slaapt in sobere hostels onderweg. Pelgrims zijn zichtbaar door de Jacobsschelp op hun tas of hoed. Stevige tochten: je moet tenminste 100 km te voet afleggen, 200 km te fiets of op het paard om de ‘Compostella’, bisschoppelijk bewijs van pelgrimage, te ontvangen.

Pelgrimage, bedevaarten, religieuze boetedoening, discipline. Het is een walhalla voor antropologen. Op het plein voor de kathedraal van Santiago de Compostella is zó veel te zien. De groepsdynamiek onder de lopers die wekenlang de tocht hebben gelopen, alleen of in grote groepen. De stampvolle kathedraal, waar een enorm wierookvat heen- en weer wordt geslingerd om de pelgrims t zegenen én om de geur van zweetvoeten te verdrijven. Vergeten waarden die hier springlevend zijn en hun schoonheid bewijzen: discipline, afzien, onderwerping, solidariteit, geloof.

Discipline, afzien; het ontbreekt er soms aan in organisaties. We lijken alles snel, agile en makkelijk te willen fiksen. Toverstokjes snelheid. Terwijl echte professie, ondernemerschap en verandering zich juist ook kenmerkt door herhaling, cadans en doorzettingskracht.

Over de Camino en over discipline schreef ik deze e-zine en blog.