Nieuwe slaven of opperwezens
Robot Sophia bezoekt Nederland deze maand. De reacties zijn verschillend. Van ‘amazing, wat is ze menselijk’, tot ‘het blijft toch gewoon een apparaat’.
Nieuwe tijden
Het gaat snel met onze technologische ontwikkeling. Razendsnel. Misschien hadden de Maya’s wel gelijk, toen ze zeiden dat in 2012 de wereld ten einde zou komen. De wereld zoals we die tot nu toe kenden. Misschien leven we al in een nieuwe wereld die we nog niet helemaal begrijpen.
Tribale wezens
En toch… Zie ik ook in het gebruik van technologie dat de oude wetten van de tribe gelden. We zijn nu eenmaal tribale wezens. De hype van ‘zoveel mogelijk online vrienden’ lijkt van korte duur te zijn geweest. We kiezen steeds vaker voor off-line en het echte leven. We ergeren ons al aan onze verslaving aan de mobiel en kicken af. We waren even veroverd, verleid door alle dopamine belletjes en likes, maar realiseren ons hoe schadelijk die kunnen zijn voor onze gezondheid, relaties en mentale welzijn. Ook online streven we naar tribale menselijke maat en omvang. We gaan liever om met gelijkgestemden dan met de hele wereld. We hebben en masse de blokkeerknop gevonden.
Sophia
Sophia, de slimme menselijke robot met een bijna echte gezichtsuitdrukking is een boeiende creatie vanuit antropologisch perspectief. We proberen een apparaat menselijk te maken. Waarom eigenlijk; we kunnen het ook gewoon een vierkant kastje laten zijn? Waar komt die behoefte vandaan? We zijn al met te veel mensen op onze aarde. Waarom zou je er nog meer maken? Best vreemd. Of willen we soms betere, lievere mensen maken? Of mensen die minder klagen en die je oneindig door kunt laten werken? Slimmere? De vraag dringt zich op wie Sophia’s mind, ziel en cultuur gaat programmeren. Wie bepaalt in de toekomst de normen en waarden van Sophia? Welke cultuur stoppen we er in. Maken we Sophia lief en empathisch? Of streng en rechtvaardig? Geven we haar een religieus perspectief mee? Zou het uitmaken of Sophia is geprogrammeerd door een seculiere technicus, door een Moslim, Jood, Christen, Boedhist? Stel je voor dat Sophia op je kinderen past en ze vragen of ze make-up op mogen doen; wat antwoord ze dan?
Nieuwe slaven of opperwezens
Zullen we in de toekomst samenleven met wezens die op ons lijken, zoals Sophia? We zullen dan ook moeten bepalen welke positie en sociale rol de Sophia’s krijgen. Hoe gaan we deze nieuwe stam behandelen? Als slaven, zoals we dat in de koloniale tijd deden? Of als superwezens die over ons beslissen? Zullen we ze toestaan recht te gaan spreken en beslissingen over leven en dood te nemen? Welke maatschappelijke rol en positie gunnen we ze? Kunnen we van ze gaan houden en ze liefhebben?
Aandacht is het nieuwe goud
Ik begon dit betoog met een beschrijving van het verlangen naar echt in plaats van contact via een apparaat. Onze neiging af te kicken van de mobiel. Ik hoop dat Sophia geen nieuwe placebo voor oprechte aanwezigheid wordt. Ik denk en hoop dat de Sophia’s taken voorlopig van ons kunnen overnemen, die maken dat wij kunnen doen waar we het meest naar streven: echte aandacht en tijd hebben voor elkaar. Dat Sophia je wast als je zorgafhankelijk bent. En dat je dan je als verzorgende vervolgens tijd hebt voor dat goede gesprek en een kopje thee. Toch een soort slavernij model besef ik me. Ik hoop dat Sophia ons bevrijdt van druk en snelheid. Onze materiele welvaart wordt steeds groter. Kennis is er in overdaad. Aandacht is het nieuwe goud.
Dr. Danielle Braun is corporate antropoloog. Reist de wereld rond op zoek naar wat we van tribes overal op de wereld kunnen leren over onze eigen samenleving. Schrijver van de boeken ‘de Corporate Tribe’ ‘Building Tribes’ en Da’s Gek’. Ze spreekt en schrijft over organisatiecultuur. Begeleidt leiders bij conflict en verandering. Ze is Directeur van de Academie voor Organisatiecultuur. Onder de titel #antropoloogdesvaderlands geeft ze duiding aan de dingen die om ons heen gebeuren.
