Wel of geen hand geven? Wat leer je kinderen nu? - Column DFT 19 oktober 2020

Cultuur; dat ding tussen mensen

Cultuur, dat is dat ding tussen mensen. De onzichtbare afspraken en relatielijntjes die maken dat we elke dag precies weten hoe we de dingen doen. Die maken dat je in de supermarkt kleren draagt, al staat er geen bordje dat dat moet. Die maken dat je 'dank je wel' zegt als de postbezorger je een pakketje brengt. In deze pandemische tijd hebben wij onze routinematige omgangsvormen draconisch moeten veranderen. Het pakketje van die aardige pakketbezorger pak je anders aan dan voorheen. De nieuwjaarsborrel drie zoenen zijn passé. Je vraagt je af of het écht nodig is om naar een bioscoop of druk warenhuis te gaan.

Cultuur leren we van elkaar

Cultuur wordt overgedragen. Van ouders en grootouders op hun kinderen. Van leiders op medewerkers. Van docenten op leerlingen. Van religieuze leiders op volgelingen. Van politici op het volk. En vooral en met name; peer to peer in zwermachtige verspreiding en bewegingen. Er wordt mij nu dikwijls de vraag gesteld: vind je dat onze cultuur door deze pandemie nu echt is veranderd? En is die verandering blijvend of gaan we terug naar het oude als er een vaccin is? 

Cultuuroverdracht

Antropologen zeggen dat cultuurverandering pas echt is gestold als mensen de nieuwe omgangsvormen actief en met verve overdragen op de volgende generatie. Als je aan je kinderen vertelt 'hoe onze manieren zijn'. Als je nieuwe medewerkers een rondleiding geeft en vertelt 'hoe we de dingen hier aanpakken'. Ik vraag het nu steeds aan ouders van jonge kinderen: 'wat leer je ze over begroeten, over huggen, over handen geven?' En aan leiders en HR-medewerkers: 'wat is je boodschap aan medewerkers over coronamaatregelen?' Uit de antwoorden blijkt dat ouders erg zoekend zijn. Oma's en opa's huggen doen de meeste kleinkinderen weer. Maar de collega van papa die even langskomt om iets af te geven een hand geven en je naam zeggen niet. Ouders geven aan dat hun kinderen weinig oefenen met handen geven. Drie kusjes geven aan iemand anders dan papa en mama doet geen enkel kind meer. Zelf de school binnenlopen zonder je ouders is heel normaal geworden. Medewerkers die een nieuw bedrijf binnen komen krijgen de regels uitgelegd, maar wel vaak met de toevoeging: maar die looproutes zijn tijdelijk, door corona.

Op welke reis ben jij?

Wat vertel jij je kinderen, leerlingen, medewerkers? 'We geven even geen handjes'. 'We hebben tijdelijk andere looproutes. 'We werken tot de zomer thuis'...tot corona over is. Of zeg je; 'als iemand binnenkomt ga je voor hem of haar staan, kijk je diegene recht aan en noem je je naam. Zo stellen mensen zich voor'. 'In dit ziekenhuis vermijden wij fysiek contact tussen mensen altijd zo veel mogelijk'. 'Denk erover na als student wie je inner circle is en je hugt en wie niet'. Als er sprake is van generationele overdracht tot aan tweede en derde generatie... Dan zijn wij cultuurreizigers aangekomen in het nieuwe normaal. Dragen we niet over... Dan koesteren we het oude en zijn we slechts op een 'wegens corona tijdelijk beetje anders' excursie. De komende weken gaan 50 antropologen oner mijn leiding deze vraag onderzoeken. Want ik wil het echt weten... Zijn we al in het nieuwe normaal? Welk verhaal vertellen we nu?