De macht van tijd - column DFT 27 februari
Behoeften
Sinds de meeste mensen in de westerse wereld op de Maslow piramide, de basale eerste behoeften van eten en bestaanszekerheid vervuld hebben, gaat onze strijd om de bovenste treden van de piramide. Sociale behoefte, erkenning, zelfontplooiing. Samengevat: aandacht voor je medemens en ruimte voor jezelf. Tijd, agendabeheer en datumprikkers zijn uitstekende wapens in de strijd. We vechten om uren van aandacht in plaats van om bananen. Het verdelen van tijd, is omgeven door machtsrelaties en verhoudingen tussen mensen.
Tijd is een cultureel gevecht
Tijd mag dan een mathematisch gegeven lijken, we hebben haar opgedeeld in maanden, weken, dagen, uren, minuten, seconden, het gebruik van tijd is een sociaal en cultureel construct. Zo is het westers gebruik van tijd planmatig en ver vooruit. In grote delen van de wereld is het idee dat je ver vooruit een vaste tijd kunt afspreken ronduit gek. Zo maakte ik na een project met een Indiër de afspraak dat we over een jaar op dezelfde tijd en in hetzelfde restaurant de voortgang zouden evalueren. De man keek mij aan of ik kon toveren en vroeg 'How do you know?'. Hij vond het hogere magie dat ik zou weten, dat wij er allebei op dat tijdstip konden zijn, en dat daar geen ziektes, overstromingen, wegblokkades of bevallingen tussendoor zouden komen. Binnen organisaties is er dikwijls een gevecht om wiens tijdscyclus wordt gehanteerd. In een ziekenhuis wil de consultant graag een afspraak met een groep artsen maken over drie weken. De artsen weten nog helemaal niet of dat kan en willen graag 'langskomen als het urgent is'. Hun tijdsbeleving is veel meer kort cyclisch en rondom klinische incidenten en werkdruk gericht, de consultant plant lineair. De strijd die ontstaat tussen groepen mensen, in organisaties en tussen individuen: jouw tijdssysteem of mijn tijdssysteem. Wie aan het langste touwtje trekt wint. Niet alleen in planning, maar ook in positie. Het aanpassen aan het tijdskader van de ander, is even intens qua sociale beleving als dat een aap van de andere groep jouw bananen plundert.
Heb je even tijd voor me?
Weet je nog? Als je verliefd bent, of je bent verliefd op een project of intellectueel verliefd op een nieuwe zakenrelatie. Je maakt afspraken in je lunchpauze om elkaar tien minuten te kunnen zien, appt welterusten om half twaalf 's avonds, werkt jullie businessplan uit op de zondagochtend en rijdt zingend vier uur op en neer naar Zeeland voor een etentje. Als de liefde bekoelt of stabiliseert tot houden van, is die flexibiliteit verdwenen. Dat is soms schrikken, omdat zakenpartners en geliefden daarin niet altijd synchroniseren, zoals in de eerste honeymoon maanden. Opeens merk je dat de grappige appjes niet worden beantwoord. Je business partner die het prima vond om op zondag te werken, zegt voorzichtig dat hij de weekenden toch wat liever privé houdt. Er ontstaat gekibbel over wie naar wie toe rijdt voor de vriendschappelijke lunchdate. Afspraken worden afgezegd, omdat er iets belangrijkers tussendoor komt. In de honeymoon maanden is er flow, versmelting van zielen én van tijd. In de stabilisatiefase worden de verhoudingen opnieuw gesetteld en ontstaat een patroon waarin de ene partner begrenst en de andere partner aanpast. Dat kan goed uitwerken en tot een nieuw evenwicht leiden, of het betekent het einde van de relatie omdat je geen passende machtsbalans kunt vinden.
Datumprikker perikelen
Niks antropologisch zo leuk als de datumprikker. In plaats van een vaste pizza avond met je vriendengroep per maand of gewoon lekker ouderwets de baas die verordonneert dat je moet opdraven voor een bila op dinsdagochtend, doen we nu... de datumprikker. Ogenschijnlijk egalitair systeem, zoiets als tikkie, om de machtsrelaties te nivelleren en iedereen de kans te geven een datum van voorkeur te kiezen. Probleem is alleen dat de agenda's van de huidige FOMO en ik-ben-heel-belangrijk-mens zo druk gevuld zijn, dat de datumprikker slechts maanden verder soelaas biedt. Na het schijndemocratisch proces, is het dan toch de secretaresse van de burgemeester, die bepaalt wie er echt wel en niet belangrijk zijn op woensdag de 28e. Wie de datumprikker uitzet, heeft ongekende macht om te beslissen wie er echt toe doet in de tribe en wie minder. De machtsbal wordt soms teruggekaatst door die éne in het vrijwilligersclubje die wel schoorvoetend akkoord gaf op de datumprikker, maar op het moment van samenzijn dan plots toch schittert in afwezigheid. Dat is het ware Diva of Caesar moment, waarop de tribe moet beslissen tot eeuwige executie uit de datumprikker, of voortaan aanpassen aan de agenda van de Leeuwenkoning.
Bananen
In een bouwbedrijf was eens ophef, omdat een groep timmerlieden niet was komen opdagen op de bouwplaats die dag. De opzichter schold verbolgen: 'maar we hadden toch een afspraak?' Waarop een van de timmerlieden zei: 'zeker, maar we kregen een betere afspraak aangeboden en ik ga ervan uit dat jij ook begrijpt dat we daar dan voor kiezen'. Tijd is de tros bananen van de moderne aap-mens.
